Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Social and Political Psychology, ο ψυχολόγος και καθηγητής του UC Santa Cruz, Thomas Pettigrew, υποστηρίζει ότι πέντε σημαντικά ψυχολογικά φαινόμενα μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση της πολιτικής και κοινωνικής συμπεριφοράς των λεγόμενων alt-right, των υποστηρικτών του Τράμπ ή των συγγενών πολιτικών τους σε όλο τον κόσμο. Αυτά είναι:
✔️1. Ο αυταρχισμός
Ο αυταρχισμός αναφέρεται στην υπεράσπιση ή την επιβολή αυστηρής υπακοής στην εξουσία εις βάρος της προσωπικής ελευθερίας και συνδέεται συνήθως με την έλλειψη ανησυχίας για τις απόψεις ή τις ανάγκες άλλων. Το αυταρχικό σύνδρομο προσωπικότητας – μια καλά μελετημένη και παγκόσμια επικρατούσα κατάσταση – είναι μια κατάσταση του νου που χαρακτηρίζεται από πίστη στην απόλυτη και πλήρη υπακοή στην εξουσία κάποιου. Εκείνοι με αυτό το σύνδρομο εμφανίζουν συχνά επιθετικότητα στα μέλη της ομάδας, την υποταγή χωρίς όρους στην εξουσία, την αντίσταση στις νέες εμπειρίες ή ιδεες και έχουν μια άκαμπτη ιεραρχική άποψη για τον τρόπο που θα πρέπει να οργανώνεται η κοινωνία. Το σύνδρομο προκαλείται συχνά από φόβο , καθιστώντας εύκολη της χειραγώγηση αυτών των ατόμων από ηγέτες που υπερβάλλουν με την απειλή ή να κάνουν τον φόβο πίστη.
Αν και η αυταρχική προσωπικότητα παρατηρείται και μεταξύ των φιλελεύθερων, κεντρώων και των αριστερών, είναι πολύ πιο συχνή μεταξύ των δεξιών σε όλο τον κόσμο. Οι ομιλίες του Προέδρου Τραμπ που περιλαμβάνουν απόλυτους όρους όπως «ηττημένοι» και «πλήρεις καταστροφές», «θα υπερισχύσουμε» κλπ είναι ελκυστικοί και αποτελεσματικοί.
✔️2. Προσανατολισμός κοινωνικής κυριαρχίας
Ο προσανατολισμός της κοινωνικής κυριαρχίας (SDO) – ο οποίος είναι διακριτή ψυχολογική κατάσταση, παρ’ ό,τι σχετίζεται και με το αυταρχικό σύνδρομο προσωπικότητας – αναφέρεται σε άτομα που έχουν προτίμηση για συμμετοχή τους σε ομάδες με αυστηρή δομή και ιεραρχία. Ειδικά σε δομές στις οποίες οι ομάδες υψηλού επιπέδου ιεραρχικά έχουν σχεδόν απόλυτη κυριαρχία έναντι των χαμηλά στην ιεραρχική κλίμακα. Εκείνοι με σύνδρομο SDO είναι συνήθως κυρίαρχοι, σκληροπυρηνικοί και καθοδηγούνται από το προσωπικό ενδιαφέρον.
Από την λίμνη ψηφοφόρων με αυτό το συνδρομο “ψαρεύουν” πολλοί. Η εκλογική μετακίνηση τους από τον ένα χώρο σε κάποιον άλλο, έστω και ιδεολογικά τελείως διαφορετικό, είναι συχνή.
✔️3. Προκατάληψη
Θα ήταν εξαιρετικά άδικο και ανακριβές να πούμε ότι κάθε ένας από τους υποστηρικτές των Τραμπικων σε όλο τον κόσμο έχει προκατάληψη κατά των εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Αλλά θα ήταν εξίσου ανακριβές να πούμε ότι ορισμένοι, σε ψηλά μάλιστα ποσοστά, δεν το κάνουν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι συνήθως η εφαρμογή της προκατάληψης ως ψυχοπαθολογία απευθύνεται σε φανατικούς υποστηρικτές, αυτούς που θεωρούν όλους τους μουσουλμάνους «επικίνδυνους» και τους μεξικανούς μετανάστες «βιαστές» και «δολοφόνους».. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι, μια άλλη μελέτη στις ΗΠΑ έδειξε ότι η υποστήριξη προς τον Τραμπ σχετίζεται με μια τυπική κλίμακα μέτρησης της έντασης του σύγχρονου ρατσισμού και του μισογυνισμού. Τα ίδια μετριούνται και στην Ευρώπη στους υποστηρικτές του Ορμπαν, Λεπέν, Πελονι, Βοξ στην Ισπανία ή τους φτωχούς ψηφοφόρους του Ερντογάν στην Ανατολία.
✔️4. Χαμηλή επαφή μεταξύ ομάδων
Η επαφή μεταξύ ομάδων αναφέρεται σε επαφή με μέλη ομάδων που βρίσκονται εκτός της δικής σας, η οποία έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι μειώνει τις προκαταλήψεις. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι λευκοί υποστηρικτές του Τραμπ έχουν βιώσει σημαντικά λιγότερη επαφή με μειονότητες από άλλους Αμερικανούς. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2016 διαπίστωσε ότι «… η φυλετική και εθνική απομόνωση των Λευκών σε επίπεδο ταχυδρομικού κώδικα είναι ένας από τους ισχυρότερους προγνωστικούς παράγοντες της υποστήριξης του Τραμπ». Αυτή η συσχέτιση παρέμεινε ενώ ελέγχονταν μεταβολές για δεκάδες άλλες μεταβλητές και αποτελεί την βάση για τις προσωποποιημενες καμπάνιες που χρησιμοποιουνται μέσω των ψηφιακών καναλιών από λογισμικά τυπου Oxford Analytica ή με την ένταση των φαινομένων echo μέσα στα “κοινωνικά” δίκτυα.
✔️5. Σχετική στέρηση
Η σχετική στέρηση αναφέρεται στην εμπειρία της στέρησης από κάτι στο οποίο κάποιος πιστεύει ότι το δικαιούται. Είναι η δυσαρέσκεια που αισθάνεται όταν κάποιος συγκρίνει τη θέση του στη ζωή με άλλους που πιστεύουν ότι είναι ίσοι ή κατώτεροι, αλλά άδικα είχαν μεγαλύτερη επιτυχία από αυτούς.
Οι κοινές εξηγήσεις για τη δημοτικότητα του Τραμπ μεταξύ των μη φανατικών ψηφοφόρων περιλαμβάνουν οικονομικά κριτήρια κυρίως. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένοι υποστηρικτές του Τραμπ ήταν απλά θυμωμένοι που χάνονται αμερικανικές θέσεις εργασίας στο Μεξικό και την Κίνα, κάτι που είναι σίγουρα κατανοητό, αν και αυτοί οι πιστοί συχνά αγνοούν το γεγονός ότι ορισμένες από αυτές τις θέσεις εργασίας ενδέχεται να χαθούν ούτως ή άλλως λόγω του επιταχυνόμενου ρυθμού αυτοματοποίησης.
Οι υποστηρικτές του Τραμπ που αντιμετωπίζουν σύνδρομα σχετικής στέρησης βιώνουν συναισθήματα που βασίζονται συχνά σε μια παρανοϊκή αντίληψη για το τι ο καθένας νομίζει ότι δικαιούται. Μέσα σε αυτά τα “παρανοϊκά” συγκαταλέγεται και η άρνηση λήψης μέτρων αυτοπροστασίας ή κοινωνικής αποστασιοποίησης λόγω του κορονοϊού και, μαζί με προκαταλήψεις, και η άρνηση του εμβολιασμού ως στοιχείο εμφάνισης αυτού του στερητικού συνδρόμου επί κάποιων δικαιωμάτων μεταφυσικής ανοσίας που το πάσχον άτομο νομίζει ότι στερήθηκε ή κινδυνεύει ότι θα στερηθεί. Στην ίδια κατηγορία, με διαγνωσμένα σύνδρομα σχετικής στέρησης, συγκαταλέγονται και οι φανατικότεροι υποστηρικτές της αυτοδικίας και της οπλοκατοχής.
Μια άλλη ανάλυση που πραγματοποιήθηκε από το FiveThirtyEight υπολόγισε ότι το μέσο ετήσιο ατομικό εισόδημα των υποστηρικτών του Trump ήταν 72.000 $. (το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ΗΠΑ βρίσκεται στα 63.000$).
Συμπεράσματα:
Τα ίδια αυτά πέντε χαρακτηριστικά (Αυταρχισμός- Σύνδρομο Προσανατολισμού Κοινωνικής Κυριαρχίας, Χαμηλός δείκτης επαφής εκτός κλειστών ομάδων, σχετική στέρηση) φαίνεται είναι και τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά όσων συσπειρώνονται ή θα συσπειρώνονται εντός της λεγόμενης Νέας Δεξιάς (Alt-Right) και στην Ευρώπη. Αυτή αποκτά όλο και περισσότερο κάθε ημέρα χαρακτηριστικά “Τραμπισμού” που εκτρεφεται, αλλά και εντείνει, τα πιο πάνω ψυχολογικά σύνδρομα. Αυτό, μοιραία, θα στρέψει και πολλούς πολιτικούς σχηματισμούς στην ΕΕ, αυτούς που στεγάζονται κυρίως στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, σε θέσεις ή πολιτικές συμπεριφορές που πριν λίγα χρόνια είχαν μόνο οι δακτυλοδεικτούμενοι της Άκρας Δεξιάς. Και σε διασπάσεις τους.
Αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ιδιαίτερα μετά και το σοκ της κατάρρευσης του νεοφιλελευθερισμού που βιώνουν συντηρητικοί πολίτες με τα πιο πάνω 5 χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερα αυτοί που ήταν απόλυτα πεισμένοι για την ορθότητα και ανθεκτικότητα των σχετικών δογμάτων του, που κατέρρευσαν (περί αυτορρύθμισης της ελεύθερης αγοράς, ρόλο του κράτους, δημοσίων χρεών κλπ) Αλλά και όσων εντρομοι παρατηρούν τώρα να καταρρέει η “Τάξη Πραγμάτων” που είχε παγιοποιηθει ως “φυσικό φαινόμενο” της παγκοσμιοποιησης, που κατέρρευσε.
Είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί ότι ο νεοφιλελευθερισμός, ως ιδεολογία αλλά και ως οικονομική πρακτική, στηρίχθηκε στις προηγούμενες 4 δεκαετίες σε αυτά ακριβώς τα 5 χαρακτηριστικά ως αποτέλεσμα του φόβου τύπου “δόγμα του σοκ”, για να επιβληθεί σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού καλλιεργώντας τα συστηματικά, κυρίως μέσω των συστημικών ΜΜΕ, ως ανώτερες κοινωνικές αξίες ή πρότυπα, παρά την “φιλελεύθερη” ρητορική των αγορητών της Συντηρητικής παράταξης. Που τωρα, ελλείψει συμπαγούς αφηγήματος, οικονομικού σχεδίου και ενιαίας ιδεολογίας, μπαίνει σε μια εποχή πολυδιασπάσεων, αντίστοιχης έντασης με αυτήν που βίωσε η Αριστερά μετά την κατάρρευση της Σοβιετιας την δεκαετία του 90.
Γι αυτή την ανάρτηση έκλεψα δια του copyleft στοιχεία και πληροφορίες από άρθρο που δημοσιεύθηκε αρχικά στο Raw Story και στο Psychology Today καθώς και άλλα επαληθεύσιμα στατιστικά στοιχεία στο ίντερνετ.
