Η Ψυχολογία του Πολέμου

Η Ψυχολογία του Πολέμου

Η ανθρώπινη ιστορία είναι κυρίως συγκρούσεων και πολέμων. Η ιστορία διδάσκει πολλά μαθήματα, αλλά έχει λίγους μαθητές. Φαίνεται ότι το κύριο γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν από την ιστορία είναι ότι οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν από την ιστορία.

Ο κύκλος φαίνεται να είναι: σύγκρουση που οδηγεί σε πόλεμο, τεράστιες ζημιές, απώλειες και κόστος από όλες τις πλευρές, συλλογικές δηλώσεις του «ποτέ ξανά», ακολουθούμενες από μια σύντομη περίοδο ειρήνης, και στη συνέχεια επαναλάβετε.

Ο πόλεμος φαίνεται τόσο πολύ μέρος της ανθρώπινης υπόστασης, που είναι λογικό να αναρωτηθούμε: είναι οι άνθρωποι προγραμματισμένοι για πόλεμο; Μήπως η γενετική οδηγεί τους ανθρώπους στον πόλεμο, ώστε τα γονίδιά τους να μπορούν να αναπαραχθούν καλύτερα μετά την καταστροφή των γονιδίων των «άλλων» που ανταγωνίζονται για πόρους;

Πολλοί ανθρωπολόγοι και αρχαιολόγοι έχουν παράσχει στοιχεία ότι ο πόλεμος μεταξύ των ανθρώπων εμφανίστηκε μόλις πριν από 6000 έως 10000 χρόνια. Η εμφάνιση του πολέμου συμπίπτει με τη δημιουργία αγροτικών συστημάτων και κοινωνιών. Η οργάνωση της μαζικής παραγωγής τροφίμων απελευθέρωσε πολλούς ανθρώπους από τον ατέρμονο κύκλο του κυνηγιού και της τροφοσυλλογής. Αυτό με τη σειρά του, επέτρεψε σε μερικούς ανθρώπους να ζήσουν από την εργασία άλλων – τότε εμφανίστηκε μια τάξη «ηγετών».

Αν οι πόλεμοι ξεκίνησαν μόνο αφού μερικοί άνθρωποι είχαν τον ελεύθερο χρόνο και το καθεστώς να τον κατευθύνουν, αυτό δείχνει: η επιθυμία για πόλεμο δεν είναι γενετικά προσδιορισμένη ή, αν τελικά είναι, η επιθυμία για πόλεμο απαιτεί να υπάρχει χρόνος και πόροι για να εκφραστούν τέτοια γονίδια.

Τα τελευταία 3000 χρόνια υπήρξαν λίγες περίοδοι χωρίς πόλεμο στην Ευρώπη όπου τα πλουσιότερα έθνη φάνηκαν να έχουν την επιθυμία, το χρόνο και τους πόρους. Ωστόσο, από την ίδρυση του προδρόμου της ΕΕ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, (που δημιουργήθηκε για να αποτρέψει τον πόλεμο), δεν υπήρξαν πόλεμοι μεταξύ κανενός μέλους της ΕΕ, παρά το γεγονός ότι είχαν την ίδια δεξαμενή γονιδίων και είχαν στη διάθεσή τους τεράστιο χρόνο και πόρους. Τι εξηγεί το φαινόμενο των σχεδόν 80 ετών ειρήνης; Ίσως οι άνθρωποι που συναλλάσσονται, συνεργάζονται και λαμβάνουν αποφάσεις μαζί και έχουν ειρηνικούς τρόπους επίλυσης των αναπόφευκτων συγκρούσεων, δεν κάνουν πόλεμο ο ένας στον άλλο. Ενδεχομένως όπου υπάρχει κοινός νόμος και ίση πρόσβαση στη δικαιοσύνη, δημιουργώντας τους μηχανισμούς εμπιστοσύνης, οι άνθρωποι ζουν γενικά ειρηνικά, παρά τις όποιες μικρές διαφωνίες. Εάν ο πόλεμος ήταν σκληρός και κατέστη δυνατός χάρη στον χρόνο και τη διαθεσιμότητα πόρων, τέτοιες δομές εμπορίου και συνεργασίας όπως η ΕΕ δεν θα απέτρεπαν τον πόλεμο.

Οι περισσότεροι εμφύλιοι πόλεμοι στην πρόσφατη ιστορία έλαβαν χώρα παρά το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω προφανώς ήταν σε ισχύ. Ίσως, όταν αυτά τα συστήματα διαλύονται, ο πόλεμος είναι ακόμα δυνατός, ή, είναι ακόμη αναπόφευκτος. Για παράδειγμα, όταν ένα ή και τα δύο μέρη σε έναν πιθανό εμφύλιο πόλεμο δεν είναι διατεθειμένα να δεχτούν μια κοινή λύση, ή, δεν υπάρχει μηχανισμός για την εξεύρεση ή την εφαρμογή ενός νέου αμοιβαία αποδεκτού status quo, ίσως ο πόλεμος, ή ο διαχωρισμός των μερών σε νέες χώρες, είναι ο μόνος τρόπος επίλυσης της σύγκρουσης. Αυτή ήταν η λύση σε πολλές συγκρούσεις. Τρία παραδείγματα από την πρόσφατη ιστορία είναι η πρώην Γιουγκοσλαβία, το Ανατολικό Τιμόρ και το Σουδάν κλπ. Πράγματι, πολλές χώρες δημιουργήθηκαν κάτω από αυτές ακριβώς τις συνθήκες.

Ο πόλεμος θα μπορούσε να είναι μια τοξική παρενέργεια που προκαλείται από τον τύπο των ανθρώπων που εισέρχονται στην πολιτική. Τα χαρακτηριστικά που θεωρούνται ευρέως απαραίτητα για να ευδοκιμήσουν στα πολιτικά συστήματα, είναι: η μεμψιμοιρία, ο ναρκισσισμός και η ψυχοπάθεια. Ίσως είναι η δυσλειτουργική ψυχολογία πολλών πολιτικών «ηγετών», που οδηγεί στον πόλεμο. στην προσπάθειά τους να προσκολληθούν στην εξουσία, παραιτούνται από κάθε αρχή, λένε οποιοδήποτε ψέμα και διατάζουν οποιαδήποτε πράξη.

Όποιος έχει παρακολουθήσει έναν πόλεμο είτε σε πραγματικό χρόνο, είτε στην ιστορία, θα έχει σημειώσει τα ψέματα που λέγονται και τις φρικαλεότητες που διαπράττονται και από τις δύο πλευρές. «Η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα του πολέμου», αν και συχνά δηλώνεται ως αλήθεια, δεν είναι, από μόνη της, Αλήθεια. Μέχρι τη στιγμή που κάποιος είναι σε θέση να ζητήσει ή να διατάξει πόλεμο, η αλήθεια και η ακεραιότητα έχουν γίνει από καιρό αποδεκτές ως συνεχείς παράπλευρες απώλειες στην αναζήτησή για εξουσία. Ο πόλεμος αποκαλύπτει ότι η μεμψιμοιρία γίνεται πιο έντονη.

Ορισμένοι πόλεμοι διεξάγονται για τον έλεγχο ή την πρόσβαση σε πόρους. Τα περισσότερα είδη ζώων σκοτώνουν μόνο για φαγητό. Εκείνα που σκοτώνουν αλλά δεν τρώνε, συνήθως το κάνουν μόνο εάν βρίσκονται υπό πραγματική σωματική απειλή. Οι άνθρωποι όμως θα σκοτώσουν ο ένας τον άλλον ακόμα και εάν οι ιδέες τους απειλούνται. Πολλοί πόλεμοι διεξάγονται για την πολιτική ιδεολογία, τη θρησκεία, τις αξίες, τις πεποιθήσεις, τα κυβερνητικά συστήματα κ.λπ.

Ίσως οι ιδέες, οι ιδεολογίες, μπορούν να λειτουργήσουν με τρόπο παρόμοιο με τα γονίδια; Μήπως οι άνθρωποι ανταγωνίζονται για να γίνουν αποδεκτές οι ιδέες τους; Οι άνθρωποι συγχέουν την προσωπική επιβίωση με την αποδοχή των ιδεών τους; Χρειάζονται οι άνθρωποι τόσο πολύ την επικύρωση που είναι πρόθυμοι να πάνε στον πόλεμο γι’ αυτό; Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται παράλογο, φαίνεται να συμβαίνει όταν οι άνθρωποι δηλώνουν όπως: “Είμαι πρόθυμος να σκοτώσω ή να πεθάνω για τις πεποιθήσεις μου”. Ιδού ένα παράδειγμα από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου: «Θα προτιμούσα να είμαι νεκρός παρά Κόκκινος». Οι πολιτικοί σε όλη την ιστορία έχουν κατευθύνει τους ανθρώπους να διαπράξουν φόνο σε τεράστια κλίμακα για αυθαίρετες ιδέες όπως οι “πατρίδες”. «Ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων», είχε πει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, πριν όμως καταφύγει και αυτός στην ιδέα της «πατρίδας».

Δεδομένου ότι λίγοι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να βλάψουν οποιονδήποτε, πόσο μάλλον εκείνους που είναι ακριβώς σαν αυτούς, είναι απαραίτητο οι πολιτικοί που επιθυμούν τον πόλεμο να δημιουργήσουν έναν εχθρό, να μετατρέψουν αυτόν τον εχθρό ως υπαρξιακή απειλή για τους πολίτες τους, για τον τρόπο ζωής τους, για τις ιδέες τους.

Η φρίκη του πολέμου είναι δυνατή μόνο εάν αξιοπρεπείς άνθρωποι μπορούν να πειστούν να δολοφονήσουν. Η διαδικασία ξεκινά αργά, λογικά. το «άλλο» αντιπαραβάλλεται με το πόσο πολιτισμένοι και έντιμοι «είμαστε», Τότε, σταδιακά ο «άλλος» δαιμονοποιείται και απανθρωποποιείται. Μόλις ο νεόκοπος «παγκόσμιος στρατιώτης» πειστεί ότι ο «άλλος» αξίζει τη μοίρα του, θα διαπράξει ευχαρίστως οποιαδήποτε θηριωδία διαταχθεί – οι άνθρωποι-στόχοι τους έχουν παραιτηθεί από τα ανθρώπινα δικαιώματά τους και είναι υποκείμενα ηθικού αποκλεισμού.

Η διαδικασία πλύσης εγκεφάλου για την προετοιμασία ενός λαού για πόλεμο είναι η ίδια που χρησιμοποιείται από τους ηγέτες των αιρέσεων για να υποτιμήσουν τα μη μέλη της λατρείας και να κρατήσουν τα μέλη της λατρείας υπό έλεγχο.

Πολλοί άλλοι ψυχολογικοί παράγοντες εμπλέκονται στον πόλεμο. Εδώ είναι μερικά μόνο:

Εκδίκηση
Ο πόλεμος που βασίζεται στην εκδίκηση υπάρχει σε πολλά μέρη του κόσμου εδώ και χιλιετίες. Κάθε κόμμα επιδιώκει τη «δικαιοσύνη» για την τελευταία «αδικία» που του επιβλήθηκε και με αυτόν τον τρόπο επιβάλλει μια άλλη αδικία και ο κύκλος συνεχίζεται, συχνά για γενιές.

Φόβος
Οι άνθρωποι, ξανά και ξανά, έχουν πάει στον πόλεμο, από φόβο μήπως δεχθούν επίθεση. Δηλαδή, ο φόβος του πολέμου δημιουργεί πόλεμο. Αμέτρητες ζωές χάθηκαν σε «προληπτικές» επιθέσεις για να «αμυνθούν» απέναντι σε μια απειλή που ήταν εντελώς αβάσιμη. Επανειλημμένα, οι λαοί έχουν χειραγωγηθεί από πολιτικούς για να επιτεθούν πριν δεχτούν επίθεση, όταν καμία τέτοια επίθεση δεν ήταν σκόπιμη ή δυνατή.

Υποκρισία
Κάθε εμπλεκόμενο μέρος αισθάνεται ότι ο πόλεμός του είναι «δίκαιος», με διάφορες μορφές: υπερασπίζεται τη χώρα του, τον τρόπο ζωής του, τους πόρους του, την ηθική του. Ο καθένας μπορεί να δικαιολογήσει τη διεξαγωγή ενός πολέμου με τη δίκαιη αγανάκτησή του, αλλά οι εχθροί τους καταδικάζονται επειδή σκέφτονται και ενεργούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Ηρωισμός
Όταν οι ηγέτες του παρελθόντος επαινούνται ως «μεγάλοι» επειδή ηγήθηκαν της μαζικής δολοφονίας των «εχθρών» τους, τα Εγώ των ηγετών στο παρόν μπαίνουν στον πειρασμό να γράψουν τη θέση τους στην Ιστορία μέσω του πολέμου. Τι είδους άνθρωπος είναι διατεθειμένος να επιτρέψει στη σφαγή εκατομμυρίων ανθρώπων να γίνει «αθάνατος»; Ένας ψυχοπαθής. Η ιστορία και η ψυχολογία του πολέμου φαίνεται να είναι η ιστορία και η ψυχολογία των ψυχοπαθών.

Η λογική δικαιώνει το συναίσθημα

Οι περισσότεροι από εμάς θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε λογικοί, ότι τα συναισθήματά μας ακολουθούν τις λογικές μας αναλύσεις. Αλίμονο, δεν είμαστε. Είναι το αντίστροφο: η λογική μας χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τα συναισθήματά μας. Ακόμη και η βάση των αρχέγονων συναισθημάτων μπορεί να δικαιολογηθεί με λογική, με πολύ προβλέψιμους τρόπους: «Δεν μας αρέσει [εισαγάγετε το όνομα του “άλλου”]. Είναι [εισάγετε άγριες φανταστικές απειλές]. Είναι [εισάγετε αβάσιμη κατηγορία για φρικτά χαρακτηριστικά]. Θα πρέπει [έκκληση να βλάψουμε τον “άλλο”] για να σώσουμε τον εαυτό μας, από αυτούς».

«Ο Θεός είναι με το μέρος μας»
Ο πόλεμος μετά τον πόλεμο έχει διεξαχθεί στο όνομα της θρησκείας, ή δικαιολογείται με τη χρήση της θρησκείας. Και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν τις ίδιες δικαιολογίες ή/και ισχυρίζονται θρησκευτική επικύρωση για την παραβίαση των νομικών και θρησκευτικών αρχών τους (για παράδειγμα, να μην σκοτώνουν). Η θρησκεία επιλέγεται, διαφθείρεται από τους πολιτικούς και χρησιμοποιείται για να «δικαιολογήσει» τον πόλεμο.

Η πρώτη πράξη κάθε εμβίου όντος
Οι οργανισμοί, όπως και τα ζωντανά συστήματα, αμέσως μετά την δημιουργία τους, αρχίζουν να προστατεύουν την ύπαρξή τους. Αυθαίρετες έννοιες όπως ομάδες, εταιρείες και χώρες, επιδιώκουν να προστατεύσουν τον εαυτό τους, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι όλα τα ζωντανά μέλη ή πολίτες εκμηδενίζονται. Κυβερνήσεις έσφαξαν ακόμα και τον ίδιο τους τον λαό στο όνομα του «κόμματος».

Ομαδική σκέψη
Όταν μια ομάδα ανθρώπων ενώνεται, υιοθετεί γρήγορα κοινούς κανόνες. Εάν η ομάδα έχει προεπιλεγεί για την κοινή της άποψη για τον κόσμο, αυτοί οι κανόνες δεν εμπεριέχουν κανένα μέσο αμφισβήτησης. Οποιαδήποτε και όλες οι πληροφορίες που θα μπορούσε να δει ένα λογικό, αντικειμενικό άτομο που θα αμφισβητούσαν τη δυσλειτουργική σκέψη της ομάδας, επανερμηνεύονται από την ομάδα ως στοιχεία για να υποστηρίξουν τη σκέψη τους. Αυτή η παραληρηματική επανερμηνεία της πραγματικότητας είναι κοινή σε πολλές ψυχικές διαταραχές. Όταν οι κυβερνώντες καταλαμβάνονται από ομαδικό παραληρηματικό ιδεασμό, μπορεί γρήγορα να ξεκινήσει και να συνεχίσει την τρέλα του πολέμου.

Δεν υπάρχουν νικητές
Ο πόλεμος σχεδόν πάντα αναδύεται ως αποτέλεσμα ενός τοξικού κοκτέιλ δυσλειτουργικής ψυχολογίας. Δεν έχει σημασία ποια πλευρά έχει την πιο παραληρηματική σκέψη, δεν υπάρχουν νικητές στον πόλεμο, μόνο μεγαλύτεροι ή μικρότεροι ηττημένοι.

Οι άνθρωποι που πολεμούν είναι οι νεότεροι και ισχυρότεροι, τεράστιοι αριθμοί από τους οποίους σκοτώνονται στη μάχη. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μεγάλος αριθμός γυναικών δεν μπορούσε να βρει σύζυγο και δεν είχε παιδιά. Οι περισσότεροι στρατιώτες που εμπλέκονται σε έναν πόλεμο έχουν καταστρέψει τη ζωή τους από τραυματισμό ή μετατραυματικό στρες. Υποφέρουν από εφιάλτες για όλη τους τη ζωή, οι σχέσεις τους είναι διαταραγμένες, η διατήρηση μιας φυσιολογικής λειτουργίας είναι δύσκολη, η κατάθλιψη, το άγχος, ο αλκοολισμός, η ανεργία, η έλλειψη στέγης και η αυτοκτονία είναι όλα υψηλότερα σε όσους έχουν την ατυχία να έχουν δει την πραγματικότητα του πολέμου. Λίγοι λαοί απέφυγαν να πληρώσουν το τεράστιο για να πάνε στον πόλεμο. Το κόστος της καθοδήγησης μιας χώρας για να πάει σε πόλεμο βαρύνει εκείνους που το διευθύνουν; Όχι. Τα πολιτικά συστήματα φαίνεται να προστατεύουν όσους ξεκινούν πολέμους, από τις συνέπειες των αποφάσεών τους. Ίσως αυτή η ασυλία τους κάνει πιο πιθανό να θυσιάσουν τις ζωές των άλλων, να προστατεύσουν ή να βελτιώσουν τη ζωή και τις θέσεις τους.

Ο αντίκτυπος της πανδημίας στην ψυχική υγεία του πληθυσμού

Ο αντίκτυπος της πανδημίας στην ψυχική υγεία του πληθυσμού

… χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος: ανάγκη επαναπροσδιορισμού σε παγκόσμιο επίπεδο

Κωνσταντίνος Νικ. Συρίγος

Οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος (ΧΧΜΕ) συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού και ιστορικά λαμβάνουν ένα μικρό μόνο μέρος των παγκόσμιων πόρων για την ψυχική υγεία.

Διαχρονικά γίνονται μελέτες για το επίπεδο της ψυχικής υγείας των πληθυσμών ανά τον κόσμο αλλά ιδιαίτερα τώρα η προσπάθεια αυτή εντάθηκε καθώς η πανδημία του SΑRS-CoV-2 εξαπλώθηκε ραγδαία σε πολλές από αυτές τις χώρες έχοντας σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των πολιτών τους.

Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου θνησιμότητας από την λοίμωξη COVID-19, όπως ο  διαβήτης, οι καρδιακές παθήσεις και διάφορες συννοσηρότητες, είναι όλο και πιο συχνές στις χώρες με χαμηλό ή μεσαίο εισόδημα, ειδικά μεταξύ ατόμων με χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο. Παρά την χαμηλότερη μέση ηλικία των πληθυσμών σε αυτές τις χώρες σε σύγκριση με αυτές με υψηλό εισόδημα, ο υψηλός επιπολασμός τέτοιων νοσημάτων και την συννοσηρότητας αλλά και τα χαμηλά επίπεδα πρόσβασης σε καθολική κάλυψη υγείας, σχηματίζουν μια ανησυχητική εικόνα όσον αφορά τη δυνατότητα απώλειας ζωών από την πανδημία.

Πρόσφατα δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό THE LANCET Psychiatry, μία πολύ ενδιαφέρουσα ανασκόπηση, η οποία εξετάζει τις επιπτώσεις της ψυχικής υγείας της πανδημίας COVID-19 στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος (ΧΧΜΕ).

Οι ιατροί της Γ’ Πανεπιστημιακής Παθολογικής κλινικής του Νοσοκομείου «Η ΣΩΤΗΡΙΑ», ενός από τα νοσοκομεία που δέχεται το μεγαλύτερο όγκο ασθενών της πανδημίας και ξεκίνησε τους εμβολιασμούς στην Ελλάδα, με επιβλέποντα τον Καθηγητή κο Συρίγο Κωνσταντίνο, καταγράφουν τα πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα αυτής της μελέτης.

https://doi.org/10.1016/S2215-0366(21)00025-0

Σε αυτήν την ανασκόπηση, εξετάζονται οι παγκόσμιες επιπτώσεις της πανδημίας ψυχικής υγείας από την πανδημία της COVID-19 σε τέσσερα επίπεδα: α)ο αντίκτυπος της πανδημίας στην ψυχική υγεία, β)οι απαντήσεις σε αυτές τις ανάγκες από τις διάφορες χώρες, γ) η ευκαιρία που προσφέρει η πανδημία για να επανασχεδιαστεί η παγκόσμια ψυχική υγεία και δ)ένα μελλοντικό όραμα για την ανάπτυξη αποτελεσματικών συστημάτων ψυχικής υγείας. Αν και οι ανησυχίες ξεκινούν με έμφαση στις ΧΧΜΕ, η πανδημία έχει δείξει τη βαθιά αλληλοσυνδεόμενη φύση της παγκόσμιας υγείας και τις ευκαιρίες για συγκέντρωση εμπειρίας και γνώσης για την αναμόρφωση της ψυχικής υγείας σε όλες τις χώρες.

Η πανδημία COVID-19 ανέδειξε εμφατικά το ήδη μεγάλο κενό θεραπείας στην ψυχική υγεία μεταξύ των ΧΧΜΕ και απειλεί να το διευρύνει. Οι νέες απαιτήσεις για φροντίδα ψυχικής υγείας σε αυτές τις χώρες τέμνονται με εύθραυστα συστήματα υγείας, περιορισμένους πόρους και ικανότητα εργατικού δυναμικού, κοινωνική αναταραχή και βία ως απάντηση στις στρατηγικές περιορισμού της COVID-19, ενώ συνολικά η πρόσβαση σε παρεμβάσεις είναι προβληματική. Μπορεί να υποτεθεί ότι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες στην ψυχική υγεία θα είναι ιδιαίτερα σοβαρές στις περιοχές με χαμηλότερους πόρους και τις πιο φτωχές περιοχές του πλανήτη, όπου ουσιαστικά δεν υπήρχε πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας ούτε και πριν από την πανδημία.

Άμεσες επιπτώσεις

Υπάρχουν αναφορές που τεκμηριώνουν πρωτίστως την αύξηση των συμπτωμάτων ψυχικής δυσφορίας, η οποία μπορεί να αντικατοπτρίζει μια κανονιστική απάντηση στην αβεβαιότητα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πληθυσμοί. Για παράδειγμα, οι αναφορές έχουν τεκμηριώσει αυξημένο επιπολασμό ψυχολογικής δυσφορίας μεταξύ του προσωπικού υγειονομικής περίθαλψης, που σχετίζονται με το στίγμα και τον φόβο της νόσου. Αυτή η θεωρία είναι σύμφωνη με τις λίγες μελέτες σχετικά με τον επιπολασμό των ψυχικών διαταραχών που έχουν εντοπιστεί. Για παράδειγμα, μια εθνική διαδικτυακή μελέτη περισσότερων από 10.000 ατόμων στο Μπαγκλαντές ανέφερε 33% επικράτηση κατάθλιψης και 5% επικράτηση αυτοκτονικού ιδεασμού.

Σε ΧΧΜΕ παγκοσμίως, η δυσφορία σε ολόκληρο τον πληθυσμό μπορεί να αποδοθεί σε συνεχιζόμενες αβεβαιότητες σχετικά με την εξάπλωση της νόσου, την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών περιορισμού καθώς και στο άγχος σχετικά με το πότε και πώς η καθημερινή ζωή θα επιστρέψει σε κάποια κανονικότητα. Τα μέτρα περιορισμού και οι σχετικές αποφάσεις της πολιτικής του εγκλεισμού και της απομόνωσης είχαν πρωτοφανή αποτελέσματα στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα σε χώρες όπου η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων απασχολούνται στην άτυπη αγορά εργασίας και όπου οι απειλές για την επιβίωσή τους οδηγούν ήδη σε αντίσταση του κοινού και, μερικές φορές, σε βία.

Η πανδημία αποκαλύπτει επίσης το γεγονός ότι συγκεκριμένες ευάλωτες ομάδες, όπως κρατούμενοι, οι ασθενείς σε ψυχιατρικά νοσοκομεία ή δομές κοινωνικής μέριμνας, τα άτομα με αναπηρία, γυναίκες που βιώνουν ενδοοικογενειακή βία ή κακοποίηση, ενδέχεται να διατρέχουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο ψυχολογικής δυσφορίας, επειδή η προϋπάρχουσα αδυναμία προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επιδεινώνεται και αναπτύσσονται περαιτέρω επιπτώσεις στην ψυχική υγεία που σχετίζονται με την COVID-19.

Οι πληθυσμοί ηλικιωμένων έχουν επηρεαστεί σοβαρά από την πανδημία COVID-19 όσον αφορά τη σοβαρότητα της ασθένειας και τη θνησιμότητα. Είναι επίσης πιο πιθανό να υποστούν και ψυχολογικές επιπτώσεις λόγω απομόνωσης, η οποία περιπλέκεται από προϋπάρχοντα προβλήματα σωματικής υγείας και μειωμένη πρόσβαση στην περίθαλψη.

Επιπλέον, η κοινωνική απομόνωση και εκτροπή όλων των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης προς την COVID 19, επηρεάζουν άτομα που ζουν με σοβαρές ψυχικές ασθένειες, για τους οποίους παρεμποδίστηκε η πρόσβαση σε φροντίδα ψυχικής υγείας, με αποτέλεσμα να είναι πιθανό να οδηγήσει σε επανεμφάνιση ή επιδείνωση των διαταραχών αυτής της ομάδας.

Μια άλλη ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα είναι οι εργαζόμενοι στην πρώτη γραμμή, στον τομέα της υγείας που εργάζονται για να περιορίσουν την πανδημία. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τον ανεπαρκή προσωπικό εξοπλισμό προστασίας, ο στιγματισμός και οι διακρίσεις λόγω του επαγγέλματος, προσωπικοί φόβοι για μόλυνση των ίδιων, των οικογενειών και των αγαπημένων τους, απομόνωση από μέλη της οικογένειας κλπ. Οι ψυχικές επιπτώσεις της πανδημίας στην υγεία των εργαζομένων στην υγεία έχουν επίσης εκδηλωθεί ως εμπειρίες τραύματος και σύγχυσης, ειδικά στο πλαίσιο της έλλειψης σαφήνειας για τον τρόπο αποτελεσματικής αντιμετώπισης ασθενών με COVID-19.

Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις

Χωρίς μαζική παγκόσμια δράση, η πανδημία COVID-19 αναμένεται να έχει παγκόσμια αρνητικές επιπτώσεις στους οικονομικούς και άλλους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας μακροπρόθεσμα. Οι συνθήκες ψυχικής υγείας που επηρεάζονται από αρνητικούς κοινωνικούς παράγοντες περιλαμβάνουν το άγχος, τις διαταραχές διάθεσης και τις διαταραχές που σχετίζονται με μετατραυματικό στρες, σύμφωνα με τη μελέτη του Global Burden of Disease. Παγκοσμίως οι αυτοκτονίες αυξάνονται ως αποτέλεσμα της αυξημένης έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου, όπως οικονομικό άγχος, εργασιακή ανασφάλεια και ανεργία, κοινωνική απομόνωση, μειωμένη πρόσβαση στην υποστήριξη της κοινότητας, εμπόδια στη θεραπεία ψυχικής υγείας και επιδείνωση των προβλημάτων σωματικής υγείας, ιδίως μεταξύ των ηλικιωμένων ενηλίκων.

Το παρατεταμένο κλείσιμο των σχολείων είναι πιθανόν επίσης να έχει σοβαρή επίδραση στην ψυχική υγεία των παιδιών, των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων παγκοσμίως.

Η ανταπόκριση στις ανάγκες ψυχικής υγείας

Η πανδημία της COVID-19 εξελίσσεται ακόμη σε πολλές χώρες με αποτέλεσμα να υπάρχουν λίγα στοιχεία για τον αντίκτυπο των προγραμμάτων ψυχικής υγείας, τα περισσότερα εκ των οποίων εφαρμόζονται υπό πραγματικές συνθήκες έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία χωρίς πόρους ενώ υπήρξε ανεπαρκής χρόνος από την έναρξη της πανδημίας για την ολοκλήρωση και τη δημοσίευση ολοκληρωμένων αξιολογήσεων. Οι πρωτοβουλίες κυβερνήσεων στις ΧΧΜΕ να αναπτύξουν προγράμματα ψυχικής υγείας εντός πανδημίας δεν μπορούν να αξιολογηθούν για την αποτελεσματικότητα τους. Κοιτώντας προς το μέλλον όμως, θα είναι σημαντικό να υπάρξουν αξιολογήσεις στις διαδικασίες εφαρμογής των προγραμμάτων αυτών και τα αποτελέσματά τους, για να προετοιμαστεί η ανταπόκριση της ψυχικής υγείας σε μελλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Οικοδομώντας ένα καλύτερο σύστημα ψυχικής υγείας

Η πανδημία COVID-19 έχει επηρεάσει την ψυχική υγεία σε όλα τα πλαίσια και έχει επισημάνει τις αδυναμίες των συστημάτων ψυχικής υγείας παγκοσμίως. Αναδείχθηκαν ξεκάθαρα οι επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία όχι μόνο σε άτομα με υπάρχουσες ανάγκες ψυχικής υγείας, αλλά και σε πληθυσμούς που λόγω των πολιτικών περιορισμού της εξάπλωσής της, επηρέασαν δυσανάλογα ευάλωτες και ήδη μειονεκτούσες ομάδες. Είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσουμε αυτές τις επιδράσεις ως μια ιστορική ευκαιρία για να επαναπροσδιορίσουμε τα συστήματα ψυχικής υγείας, βασιζόμενοι στην τεράστιο κλινική εμπειρία, και την εφαρμογή της επιστήμης της δημόσιας υγείας, με την ενεργό συμμετοχή όλων των σχετικών ενδιαφερομένων, ιδιαίτερα των ατόμων με εμπειρία.

Τόσο η παρούσα πανδημία όσο και η πιθανότητα μελλοντικών πανδημιών υπογραμμίζουν τη σημασία ανάπτυξης ανθεκτικών συστημάτων ψυχικής υγείας. Παρόλο που οι αυξημένες παγκόσμιες και εθνικές επενδύσεις στην ψυχική υγεία αποτελούσαν μεγάλη ανάγκη ακόμη και πριν από την πανδημία COVID-19, υπάρχει η απειλή ότι η εστίαση στην πανδημία θα καθυστερήσει περαιτέρω την πρόοδο στην ψυχική υγεία. Πρέπει να συνεργαστούν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για να διασφαλιστεί ότι κινητοποιούνται πόροι για την ενίσχυση των συστημάτων ψυχικής υγείας και ότι αυτές οι επενδύσεις χρησιμοποιούνται με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο και καλύπτουν όλο το φάσμα των αναγκών, από την προώθηση, την προστασία και την πρόληψη έως τη θεραπεία, φροντίδα και ανάρρωση.

Συμπερασματικά

Η πανδημία COVID-19 έχει διαταράξει κάθε πτυχή της ζωής σε όλες τις χώρες σχεδόν ταυτόχρονα και, από αυτή την άποψη, αντιπροσωπεύει ένα παγκόσμιο φαινόμενο σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο στην ανθρώπινη ιστορία. Αναδυόμενα στοιχεία δείχνουν ότι οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία θα είναι μεγάλες, μακροχρόνιες και μεγαλύτερες σε περιβάλλοντα με λιγότερους πόρους και σε μειονεκτούντες πληθυσμούς. Εάν δεν αντιμετωπιστούν δυναμικά και επειγόντως, αυτές οι επιπτώσεις θα οδηγήσουν σε τεράστια ανθρώπινα δεινά, πρόωρη θνησιμότητα και κοινωνική καταστροφή και θα επιβραδύνουν την οικονομική ανάκαμψη. Παρόλο που υπήρχε ήδη μια τεράστια κρίση σχετικά με την ψυχική υγεία πριν από την πανδημία, η COVID-19 αποτελεί μια ιστορική ευκαιρία για όλες τις χώρες και τους παγκόσμιους οργανισμούς να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο η ανθρώπινη κοινωνία οργανώνεται για να ανακάμψει από αυτές τις επιπτώσεις.

Δεν αρκεί η επένδυση στην οικοδόμηση συστημάτων ψυχικής υγείας τώρα, αλλά πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι αυτές οι επενδύσεις ανταποκρίνονται στην ποικιλία των χαρακτηριστικών της ψυχική ασθένειας, πέρα από τη στενή βιοϊατρική εστίαση σε γιατρούς, διαγνώσεις και φάρμακα που έχουν κυριαρχήσει στις πολιτικές ψυχικής υγείας παγκοσμίως.

Μια ισορροπημένη προσέγγιση που να αντιμετωπίζει τους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της ψυχικής υγείας και τις ατομικές κλινικές ανάγκες για άτομα με διαταραχές ψυχικής υγείας είναι το ζητούμενο. Οι παρεμβάσεις ψυχικής υγείας που δεν λαμβάνουν υπόψη τους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της ψυχικής υγείας, ειδικά αυτούς που επιδεινώνονται από την πανδημία, δεν θα επιτύχουν τις επιδιώξεις τους.

Με μια τέτοια ισορροπημένη προσέγγιση, δεν θα επαναπροσδιοριστεί μόνο η φροντίδα ψυχικής υγείας σε ΧΧΜΕ, αλλά να αναδιαμορφωθεί η ψυχική υγεία ως κοινή και κατά προτεραιότητα φιλοδοξία σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Ψυχική υγεία την χρονιά του covid-19

Ψυχική υγεία την χρονιά του covid-19

​Δημήτρης Πλουμπίδης, Ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής EKΠΑ

Ξεκινάμε από το τέλος του πρώτου χρόνου της πανδημίας, δηλαδή από τον Μάιο 2021 με την χαλάρωση πρώτα, την ουσιαστική κατάργηση στη συνέχεια των περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση τoυ κορονοϊού , με εξαίρεση κάποιους περιορισμούς στη συνάθροιση σε εσωτερικούς χώρους . Σημειώνουμε αυτό το τελευταίο δίμηνο σε ότι αφορά την ψυχική επιβάρυνση ,καθώς όλοι οι ψυχίατροι και ψυχολόγοι που γνωρίζω με έκπληξη είδαν τόσο πολλούς ανθρώπους να αναζητούν τις υπηρεσίες τους για προβλήματα που αφορούν κυρίως το άγχος και την κατάθλιψη.

Κατά κάποιο τρόπο αναμενόμενη εξέλιξη;

Η απομόνωση των ανθρώπων όλους αυτούς τους μήνες, ο φόβος του θανάτου, η οικονομική ανασφάλεια για πάρα πολλούς είχε συσσωρεύσει εντάσεις. Το άνοιγμα των δραστηριοτήτων ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχει ενεργός ο κίνδυνος από τον covid-19 αύξησε το άγχος. Κάποιοι άρχισαν να κυκλοφορούν με την αίσθηση ότι κάνουν κάτι το επικίνδυνο, ενώ άλλοι συνεχίζουν σαν να βρίσκονται σε μια «σαν» κανονική πραγματικότητα. Η συνέχεια θα εξαρτηθεί από την ένταση ενός 4ου κύματος πού την πιστεύουμε μικρότερη, αλλά και από τις μεταλλάξεις του κορονοϊού.

Πλοία, τρένα λεωφορεία μόνο με στοιχειώδη μέτρα προστασίας και συνωστισμό από την αρχή της πανδημίας εξακολουθούν να είναι χώροι πιθανής μετάδοσης.

Ο εμβολιασμός συνεχίζεται με μεγάλες ανακολουθίες και δεν έχει καλύψει ακόμα σημαντικά τμήματα του πληθυσμού, όπως τις ηλικίες 20-30 ετών και τις ακόμα μικρότερες, εκεί όπου κυριαρχούν τα τουριστικά επαγγέλματα, οι μεγάλες μετακινήσεις, η έκθεση στον κίνδυνο.

Η υγεία και το οικονομικό μέλλον είναι οι δύο πόλοι υπόκωφου άγχους που μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους. Όλοι γνωρίζουμε την τεράστια κερδοσκοπία που έχει στηθεί γύρω από την πανδημία ο κίνδυνος όμως είναι πραγματικός απειλώντας και όσους θέλουν να τον αγνοούν ή να τον αποδίδουν σε ψέματα των ισχυρών.

Όλο τον χρόνο της πανδημίας η ενίσχυση του ΕΣΥ ήταν με το σταγονόμετρο, μόνο σε ότι αφορά τις νοσοκομειακές μονάδες covid 19, εγκατάλειψη των κέντρων υγείας ,των ΤοΜΥ, των γενικών γιατρών και των παθολόγων που παλεύουν μόνοι τους με τις ανάγκες του κόσμου. Συρρίκνωση της παρακολούθησης και της νοσηλείας για άλλα νοσήματα που με βεβαιότητα θα επιβαρύνει τις υπηρεσίες υγείας και τις στατιστικές των νεκρών. Είναι σαφέστατη η πρόθεση της κυβέρνησης να συρρικνώσει τον δημόσιο χαρακτήρα του ΕΣΥ, να παραδώσει καθοριστικούς τομείς της λειτουργίας του σε ιδιώτες, να στρέψει τους πιο εύπορους στην ιδιωτική ασφάλιση υγείας, να αναγκάσει τους νέους ασφαλισμένους να ρισκάρουν την επικουρική τους σύνταξη στο χρηματιστήριο. Να πείσει τον κόσμο ότι ο επιχειρηματικός κίνδυνος, η ιδιωτική λογική στην υγεία και οι ακριβές υπηρεσίες είναι η κανονική κατάσταση. Το δημόσιο χρήμα να μην ενισχύει άμεσα το Εθνικό Σύστημα Υγείας, αλλά να χρησιμεύει για να καλύψει και τις «τρύπες» ή και την κατάρρευση ιδιωτών παρόχων υπηρεσιών υγείας. Το ανατριχιαστκότερο είναι ότι πλασάρεται η ιδέα ότι ζούμε πάρα πολλά χρόνια και αυτό στοιχίζει. Άμεση προτεραιότητα της κυβέρνησης της Ν.Δ. να περιορίσει δραστικά τον δημόσιο έλεγχο που μεταφράζεται και σε ψήφους και να αυξήσει τον επιχειρηματικό.

Η πανδημία του covid 19 έφερε ορμητικά στο προσκήνιο όλα αυτά τα προβλήματα δημόσιας υγείας και οργάνωσης της υγείας που θα μας ακολουθήσουν στο μέλλον, ενώ οι επιχειρηματικές λύσεις θα εγκαταλείψουν τους ασθενέστερους οικονομικά μόνο με την στοιχειώδη κάλυψη.

Αυτό που ανέδειξε επίσης η πανδημία είναι η παγκοσμιότητα των προβλημάτων που αφορούν την υπερθέρμανση του πλανήτη, τις μεγάλες απειλές για την δημόσια υγεία που αφορούν πλούσιες και φτωχές χώρες, τον εντατικό τρόπο που καταστρέφουμε το γύρω μας φυσικό περιβάλλον. Μεγάλα προβλήματα που συνήθως ξεχνούμε ή και λοιδορούμε όταν περάσει ο άμεσος κίνδυνος και τα ξαναβρίσκουμε μπροστά μας.

Πηγή: https://peripteron.eu/psychiki-ygeia-tin-chronia-tou-covid-19/

Ramchandani P., Stein A. – “Οι επιπτώσεις που έχουν στα παιδιά οι ψυχικές διαταραχές των γονέων”

Ramchandani P., Stein A. – “Οι επιπτώσεις που έχουν στα παιδιά οι ψυχικές διαταραχές των γονέων”

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ – ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ 2003

Πριν από 4 δεκαετίες ο Michael Rutter σε μία πρωτοποριακή μονογραφία επεσήμανε κινδύνους στην ανάπτυξη παιδιών με γονείς με ψυχικές διαταραχές.  Από τότε ένας μεγάλος αριθμός ερευνών έχουν προσανατολιστεί σε αυτά τα παιδιά και τους γονείς τους.  Παρόλα αυτά έχουν καθυστερήσει κατά πολύ τα μέτρα για τη βοήθεια και την υποστήριξη αυτών των οικογενειών.  Δύο πρόσφατες μελέτες από εθνικά σώματα της Αυστραλίας και της Μ. Βρετανίας αργοπορημένα έκαναν κάποιες σημαντικές προτάσεις.  Πάντως υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να γίνουν όσον αφορά τη λήψη μέτρων και την ανάπτυξη παρεμβάσεων που βασίζονται σε δεδομένα.

Αρκετές κοινές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων της κατάθλιψης, του άγχους και των διατροφικών διαταραχών, επηρεάζουν ενήλικες, οι οποίοι βρίσκονται στο στάδιο ανατροφής παιδιών.  Υπάρχουν στοιχεία ότι αυτές οι διαταραχές επιδρούν αρνητικά στην κοινωνική και ψυχολογική λειτουργία του ατόμου με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσκολιών στην εργασία και την οικογενειακή ζωή του.  Με το πέρασμα των χρόνων έχει αυξηθεί η αναγνώριση της πιθανής επίδρασης, την οποία μπορεί να ασκήσουν οι γονικές ψυχικές διαταραχές σε ένα παιδί.

Υπάρχει πιθανότητα να επηρεαστούν πολλές πτυχές της παιδικής ανάπτυξης, όπως η σωματική, η νοητική, η κοινωνική, η συναισθηματική και η συμπεριφορική ανάπτυξη.  Παρόλο που ένας αριθμός γενετικών και περιβαλλοντικών μηχανισμών είναι σημαντικοί για τη σύνδεση των γονικών ψυχικών διαταραχών με τις δυσκολίες των παιδιών, υπάρχουν σημαντικές αποδείξεις ότι η ποιότητα στις γονικές και οικογενειακές σχέσεις αποτελούν βασικούς παράγοντες μεσολαβητικούς. Η πολιτική υγείας σε αυτόν τον τομέα υγείας έχει επικεντρωθεί στις πιο βαριάς μορφής ψυχικές ασθένειες και ιδιαίτερα στους γονείς, οι οποίοι είναι ανάγκη να εισαχθούν στο νοσοκομείο, συνήθως σε περιπτώσεις σχιζοφρένειας ή διπολικής διαταραχής.

Όμως έχει δοθεί μικρότερη προσοχή σε άλλες διαταραχές, οι οποίες είναι πολύ πιο συχνές. Για να λάβουν βοήθεια τα παιδιά γονέων με ψυχικές διαταραχές, τα παιδιά αυτά πρέπει να αναγνωριστούν.  Αυτό ενέχει αρκετές δυσκολίες.  Δεν γίνεται συχνά στους νοσηλευόμενους στο νοσοκομείο η ερώτηση αν έχουν παιδιά και συνήθως δεν καταγράφονται στα ιατρικά αρχεία πληροφορίες σχετικά με παιδιά.  Σε ψυχιατρικές κλινικές ενηλίκων δε συνηθίζεται να παρέχονται διευκολύνσεις, ώστε παιδιά να επισκέπτονται τους γονείς τους.  Είναι ακόμα πιο δύσκολο να αναγνωριστούν τα παιδιά των οποίων οι γονείς πάσχουν από διαταραχή, αλλά είτε δεν έχουν επιζητήσει νοσηλεία σε νοσοκομείο, είτε το πρόβλημά τους δεν είναι γνωστό στις υπηρεσίες υγείας.  Παρόλο που υπάρχουν παραδείγματα καλής πρακτικής σε ορισμένες περιοχές, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανεπάρκειες.  Ο αντίκτυπος των γονικών ψυχικών διαταραχών στα παιδιά δεν περιλαμβάνεται συνήθως στην ιατρικής εκπαίδευση και σπάνια γίνεται άσκηση πάνω στον ευαίσθητο τομέα της συζήτησης για θέματα σχετικά με τους γονείς.  Το διαρκές στίγμα, το οποίο περιβάλλει τις ψυχικές ασθένειες, συμβάλλει επίσης στη δυσκολία συζήτησης τέτοιων θεμάτων.  Είναι ανάγκη οι γονείς να νιώθουν άνεση στην εξομολόγηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν στους γενικούς γιατρούς ή ακόμα και στους δασκάλους όταν είναι απαραίτητο.  Είναι σημαντικό να ξεπεραστεί αυτό το στίγμα καθώς και άλλα εμπόδια.  Η αναγνώριση αυτών των παιδιών και η παροχή βοήθειας σε αυτά είναι σημαντική όχι προς όφελος του παιδιού μόνο αλλά έχει και γενικότερο όφελος.  Για παράδειγμα, τα παιδικά ψυχικά προβλήματα συνεχίζουν να υπάρχουν και μέχρι την ενηλικίωση σε μία σεβαστή μειονότητα περιπτώσεων και οι συνεχώς αυξανόμενες δαπάνες για την υγεία επηρεάζουν την κοινότητα στο σύνολό της. Υπάρχει μία ευκαιρία για πρόληψη. Σε δύο πρόσφατες μελέτες από οργανισμούς σε δύο διαφορετικές ηπείρους: την Ένωση Βρεφικής, Παιδικής και Οικογενειακής Ψυχικής Υγείας της Αυστραλίας και το Βασιλικό Κολλέγιο Ψυχιάτρων της Μ. Βρετανίας, έχουν αναγνωριστεί μέτρα.  Η πιο εκτεταμένη μελέτη των Αυστραλών τονίζει την ανάγκη για βελτιωμένη αναγνώριση των παιδιών με γονείς με ψυχικές ασθένειες, την ανάγκη για καλύτερη αναγνώριση των προβλημάτων αυτών των παιδιών και για παροχή βοήθειας για αυτά τα προβλήματα.  Επίσης προτείνει την αυξημένη στήριξη αυτών των γονέων στο γονικό τους ρόλο και επισημαίνει τα συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να ληφθούν για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.  Για να εφαρμοστούν αυτές οι προτάσεις θα ήταν απαραίτητες κάποιες αλλαγές στην παροχή υπηρεσιών, όπως η στενότερη συνεργασία των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και ψυχικής υγείας για ενήλικες με τις αντίστοιχες για παιδιά, μόρφωση του προσωπικού υγείας και η προοπτική του στίγματος να ενεργοποιεί τους γονείς ώστε να συζητούν ακόμα και το ρόλο τους ως γονείς χωρίς να φοβούνται ότι τα παιδιά τους θα εισαχθούν σε νοσοκομείο.

Οι συγγραφείς του άρθρου πιστεύουν ότι αυτές οι εξελίξεις στην παροχή υπηρεσιών πρέπει να συνδυαστούν με υψηλής ποιότητας έρευνα πάνω στις υπηρεσίες υγείας, ώστε να ανιχνευτούν οι αλλαγές και να αναγνωριστεί ο πιο αποτελεσματικός, επαρκής και αξιοπρεπής τρόπος για τη παροχή περίθαλψης σε αυτό το σύνθετο σύνολο παιδιών και οικογενειών.  Αυτές καθώς και άλλες αλλαγές στην αναγνώριση και τη θεραπεία των παιδιών υψηλού κινδύνου θα χρειαστεί να παρουσιαστούν με ευαίσθητο τρόπο.  Θα ήταν εύκολο να αυξηθεί ο στιγματισμός απέναντι στους γονείς με ψυχικά προβλήματα μέσα από μία φαινομενική υιοθέτηση μίας γλώσσας επίρριψης ευθύνης.  Το μήνυμα είναι και θα έπρεπε να είναι θετικό: οι γονείς με προβλήματα ψυχικής υγείας καθώς και τα παιδιά τους μπορούν να λάβουν βοήθεια και μάλιστα τους αξίζει η καλύτερη.

Ramchandani P,Stein A,British Medical Journal 327: 243-244, 2003

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Rutter M. Children of sick parents: an environmental and psychiatric study. Mauksley Monographs. London: Oxford University Press, 1966.
  • Royal College of Psychiatrists. Patients as parents: addressing the needs, including the safety, of children whose parents have mental illness.  Council report CR105. London: RCP, 2002.
  • Copfert M, Webster J, Seeman MV.  Parental psychiatric disorder: distressed parents and their families.  Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
  • Barnes J, Stein A. Effects of parental psychiatric and physical illness on child development. In: Gelder M, Lopez-Ibor JJ, Andreasen N, ed. New Oxford textbook of psychiatry. Oxford: Oxford University Press, 2000.
  • Murray L, Cooper P.  Intergenerational transmission of affective and cognitive processes associated with depression: infancy and the preschool years. In: Goodyer I, ed. Unipolar depression: a lifespan perspective. Oxford: Oxford University Press, 2003.
  • Hawes V, Cottrell D. Disruption of children’s lives by maternal psychiatric admission. Psychiatr Bull 23: 153-156, 1999.
  • Howard L.  Psychotic disorders and parenting — the relevance of patients’ children for general adult psychiatric services.  Psychiatr Bull 24: 324-326, 2000.
  • Australian Infant Child., Adolescent and Family Mental Health Association.  Children of parents affected by a mental illness program updates index. www.aicafmha.net.au/copmi/national/programms/index.htm(accessed 16 May 2003)
  • Lyons D, McLoughlin D.  Recent advances: psychiatry.  BMJ 323: 1228-1231, 2001.
  • Fombonne E, Wostear G, Cooper V, Harrington R, Rutter M.  The Maudsley long-term follow-up of child and adolescent depression. 1. Psychiatric outcomes in adulthood.  Br J Psychiatry 179: 210-217, 2001.
Williams Janet – “Προτυποποιημένη συνέντευξη για τη συμπλήρωση της κλίμακας Hamilton (HDRS)”

Williams Janet – “Προτυποποιημένη συνέντευξη για τη συμπλήρωση της κλίμακας Hamilton (HDRS)”

Το κείμενο που παρατίθεται είναι αναδημοσίευση από την Ιστοσελίδα του Psycho NetMed Hellas

Η κλίμακα Hamilton για την κατάθλιψη δημιουργήθηκε από τον Maxwell Hamilton το 1960 και από τότε θεωρείται ως ένα από τα πιο αξιόπιστα εργαλεία για την εκτίμηση της βαρύτητας της κατάθλιψης αλλά και της αποτελεσματικότητας των διαφόρων θεραπειών.

Η συμπλήρωση της κλίμακας ωστόσο, παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες και απαιτεί ιδιαίτερη κλινική εξάσκηση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η αξιοπιστία της κλίμακας να εξαρτάται ιδιαίτερα από αυτόν που βαθμολογεί, ενώ η χρήση της κλίμακας από άπειρους κλινικούς είναι πιθανό να οδηγήσει σε λανθασμένες εκτιμήσεις. (Ας σημειωθεί εδώ ότι η κλίμακα δεν είναι διαγνωστικό εργαλείο αλλά εργαλείο εκτίμησης της βαρύτητας της νόσου). Εξ’αιτίας αυτών των προβλημάτων η ανάπτυξη μιας προτυποποιημένης συνέντευξης θεωρείται επιβεβλημένη εάν κανείς επιθυμεί υψηλή αξιοπιστία.

Μια τέτοια προτυποποιημένη συνέντευξη έχει αναπτύξει η Janet Williams και είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό Archives of General Psychiatry 1988;45:742-747.


Προτυποποιημένη Συνέντευξη για την Συμπλήρωση της κλίμακας Hamilton

Από : Janet Williams (Arch Gen Psychiatry 1988;45:742-747)
Μετάφραση : Πέτρος Σκαπινάκης

Σημείωση για τον εξεταστή : Η πρώτη ερώτηση για κάθε ένα από τα θέματα (items) της κλίμακας πρέπει να ερωτηθεί ακριβώς όπως αναγράφεται. Αρκετά συχνά η ερώτηση αυτή θα αποσπάσει σημαντικές πληροφορίες σχετικές με την ένταση και την συχνότητα των συμπτωμάτων, ώστε να είναι δυνατή η βαθμολόγηση με αξιοπιστία. Σε περίπτωση που αυτό δεν συμβεί, ωστόσο, μια σειρά διαδοχικών ερωτήσεων χρησιμοποιείται ώστε να αποσαφηνιστεί η κατάσταση του ασθενή. Οι ερώτήσεις αυτές γίνονται με τη σειρά που αναγράφονται μέχρι ο εξεταστής να μπορεί να βαθμολογήσει με εμπιστοσύνη το κάθε θέμα.

Πριν την έναρξη της συνέντευξης μπορεί να προηγηθεί η εξής δήλωση από τον εξεταστή :
“Θα ήθελα να σας κάνω μερικές ερωτήσεις σχετικά με το πώς νιώθατε την εβδομάδα που πέρασε”


1. ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

Ι. Πώς ήταν το κέφι σας και η διάθεσή σας την εβδομάδα που πέρασε;
Ια. Αισθανόσασταν καθόλου στεναχωρημένος ή μελαγχολικός;
Ιβ. Λυπημένος, απελπισμένος;
Ιγ. Πόσο συχνά αισθανόσαστε έτσι την εβδομάδα που πέρασε; Κάθε μέρα;Όλη μέρα;
Ιδ. Μήπως σας ήρθε να κλάψετε καθόλου;


2. ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΕΝΟΧΗΣ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, μήπως κατηγορούσατε ιδιαίτερα τον εαυτό σας για λάθη που κάνατε ή επειδή απογοητεύσατε τους άλλους ανθρώπους;
Εάν ναι : Ποιές ακριβώς ήταν οι σκέψεις σας;
Ια. Μήπως αισθάνεστε ενοχές για κάτι που κάνατε ή δεν κάνατε;
Ιβ. Μήπως νομίζετε ότι αυτά τα προβλήματα που έχετε τα έχετε προκαλέσει κατά κάποιο τρόπο εσείς ο ίδιος
Ιγ. Μήπως αισθάνεστε ότι τα προβλήματα αυτά είναι κατά κάποιο τρόπο σαν τιμωρία γι’αυτά που έχετε κάνει;


3. ΤΑΣΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, μήπως σκεφτόσασταν ότι δεν αξίζει να ζει κανείς, ότι θα ήταν καλύτερα να έχετε πεθάνει; Μήπως σας μπήκαν σκέψεις να κάνετε εσείς ο ίδιος κακό στον εαυτό σας ή ακόμη και να αυτοκτονήσετε;
Εάν ναι: Ποιές ακριβώς σκέψεις κάνατε; Μήπως έχετε ήδη προσπαθήσει να κάνετε κακό στον εαυτό σας;


4. ΑΡΧΙΚΗ ΑΫΠΝΙΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε πώς ήταν ο ύπνος σας;
Ια. Μήπως υπήρχε δυσκολία να σας πάρει ο ύπνος; (Από τη στιγμή που πέσατε στο κρεβάτι πόση ώρα πέρασε για να σας πάρει ο ύπνος;)
Ιβ. Πόσες νύχτες αυτή την εβδομάδα είχατε πρόβλημα να σας πάρει ο ύπνος;


5. ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΫΠΝΙΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, σας έτυχε καθόλου να ξυπνήσετε κατά τη διάρκεια της νύχτας;
Εάν ναι : Σηκωθήκατε καθόλου από το κρεβάτι;Τι κάνατε; (Πήγατε μόνο στην τουαλέτα; ).
Ια. Όταν γυρνάτε στο κρεβάτι σας παίρνει ο ύπνος αμέσως;
Ιβ. Μήπως πιστεύετε ότι ο ύπνος σας ήταν ανήσυχος ή διαταραγμένος κάποιες από τις νύχτες;


6. ΟΨΙΜΗ ΑΫΠΝΙΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, τι ώρα σηκωνόσαστε από το κρεβάτι (για τελευταία φορά);
Εάν είναι νωρίς : Ξυπνάτε μόνος σας ή με ξυπνητήρι; Τι ώρα ξυπνάγατε συνήθως; (πριν αρχίσουν τα προβλήματα αυτά)


7. ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, πώς περνάγατε την ώρα σας (όταν δεν ήσαστε στη δουλειά σας);
Ια. Είχατε καθόλου ενδιαφέρον να κάνετε (αυτά τα πράγματα) ή νομίζετε ότι έπρεπε να πιέσετε τον εαυτό σας για να τα κάνετε;
Ιβ. Μήπως σταματήσατε να κάνετε πράγματα που συνηθίζατε;
Εάν ναι : Γιατί;
Ιγ. Υπάρχει κάτι που προσδοκείτε με ανυπομονησία;
Στο follow-up : Το ενδιαφέρον σας γύρισε πάλι στα κανονικά του επίπεδα;


8. ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ

Βαθμολογείστε με βάση την παρατήρηση κατά την διάρκεια της συνέντευξης.


9. ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΗΣΥΧΙΑ

Βαθμολογείστε με βάση την παρατήρηση κατά την διάρκεια της συνέντευξης.


10. ΑΓΧΟΣ ΨΥΧΙΚΟ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, μήπως ήσαστε ιδιαίτερα ευερέθιστος και βρισκόσασταν συνεχώς σε τάση;
Ια. Μήπως στεναχωριόσασταν πολύ για ασήμαντα πράγματα, για τα οποία συνήθως δεν στεναχωριέστε;
Εάν ναι : Φέρτε μου ένα παράδειγμα.


11. ΑΓΧΟΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, είχατε κανένα από τα παρακάτω συμπτώματα;
(Διαβάστε την λίστα, σταματώντας ύστερα από κάθε σύμπτωμα για να σας απαντήσει)
Γαστρεντερικό : ξηροστομία, αέρια, δυσπεψία, διάρροιες, φούσκωμα, τάση για έμετο
Καρδιαγγειακό : αίσθημα παλμών, πονοκέφαλοι
Αναπνευστικό : υπέρπνοια(γρήγορη αναπνοή), συχνοί αναστεναγμοί
Ουροποιητικό : Συχνουρία
Δέρμα : έντονη εφίδρωση.
Πόσο πολύ σας ενόχλησαν αυτά τα συμπτώματα; (Πόσο έντονα ήταν; Πόσο συχνά τα είχατε; Πόσο διαρκούσαν;)
Σημείωση : Μην αξιολογείτε, όταν είναι προφανές ότι τα συμπτώματα οφείλονται σε λήψη φαρμάκων (π.χ. ξηροστομία και τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά)


12. ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, πώς ήταν η όρεξή σας για φαγητό; (αν την συγκρίνετε με τη συνηθισμένη σας)
Ια. Μήπως έπρεπε να πιέσετε τον εαυτό σας για να φάτε;
Ιβ. Μήπως οι άλλοι έπρεπε να σας πιέσουν για να φάτε;


13. ΓΕΝΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, πώς ήταν σε γενικές γραμμές η φυσική σας κατάσταση, η “ενέργειά” σας;
Ια. Μήπως αισθανόσαστε κουρασμένος όλον τον καιρό;
Ιβ. Μήπως είχατε πόνο στη μέση, πονοκέφαλους ή πόνους στους μύς;
Ιγ. Μήπως είχατε αίσθημα βάρους στα άκρα, τη ράχη ή το κεφάλι;


14. ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, πώς ήταν η διάθεσή σας να κάνετε έρωτα; (δεν εννοώ την απόδοσή σας, αλλά εάν είχατε ενδιαφέρον να κάνετε έρωτα, πόσο πολύ το σκεφτόσασταν)
Ια. Μήπως υπήρξε κάποια αλλαγή όσον αφορά το ενδιαφέρον σας για έρωτα; (σε σύγκριση με την περίοδο που δεν είχατε προβλήματα)


15. ΥΠΟΧΟΝΔΡΙΑΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, πόσο πολύ σας απασχόλησε η υγεία σας; (σε σύγκριση με το ενδιαφέρον που δίνετε συνήθως)
Ια. Μήπως παραπονιόσασταν ιδιαίτερα για την κατάσταση της υγείας σας;
Ιβ. Μήπως ζητάγατε πιο συχνά την βοήθεια άλλων για προβλήματα της υγείας σας, που άλλοτε μπορούσατε να αντιμετωπίσετε μόνος σας;
Εάν ναι : Δώστε μου ένα παράδειγμα. Πόσο συχνά συνέβη αυτό;


16. ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ

Ι. Χάσατε καθόλου βάρος από τότε που ξεκίνησαν αυτά τα προβλήματα;
Εάν ναι : Πόσα;
Εάν δεν είναι βέβαιος : Μήπως διαπιστώσατε τα ρούχα σας να είναι πιο χαλαρά επάνω σας;
Στο follow-up : Κερδίσατε καθόλου το βάρος που είχατε χάσει;


17. ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΡΟΥ (ΕΝΑΙΣΘΗΣΙΑ)

Βαθμολογήστε με βάση το ιστορικό και την παρατήρηση


18. ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, μήπως αισθανόσασταν καλύτερα ή χειρότερα κάποια ιδιαίτερη ώρα της ημέρας – το πρωϊ ή το βράδυ;

Εάν ναι : Πόσο πολύ άσχημα αισθανόσασταν; (το πρωϊ ή το βράδυ)
Εάν δεν είναι σίγουρος : Λιγάκι χειρότερα ή πολύ χειρότερα;


19. ΑΠΟΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΜΑ ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, μήπως νιώσατε ότι οι άνθρωποι γύρω σας ή τα αντικείμενα είναι μη πραγματικά και απόμακρα ή ότι είναι σα να ζείτε σε ένα όνειρο, αποκομμένοι από τους άλλους ανθρώπους; Μήπως νιώσατε ότι τα αισθήματά σας και οι εμπειρίες σας δεν είναι δικά σας, ότι είναι απόμακρα;
Εάν ναι : Πόσο έντονα ήταν αυτά τα αισθήματα; Πόσο συχνά συνέβη αυτό κατά την διάρκεια της εβδομάδας;


20. ΠΑΡΑΝΟΪΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, μήπως σκεφτόσασταν ότι κάποιος προσπαθεί να σας βλάψει ή να σας κάνει κακό;
Εάν όχι : Μήπως σκεφτήκατε ότι μπορεί να σας σχολιάζουν πίσω από την πλάτη σας;
Εάν ναι : Μιλήστε μου λίγο γι’αυτό


21. ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ι. Την εβδομάδα που πέρασε, μήπως είχατε την τάση να κάνετε πράγματα ξανά και ξανά, όπως π.χ. να ελέγχετε αν έχουν κλείσει οι πόρτες, το μάτι της κουζίνας, ο θερμοσίφωνας κ.λ.π. , για να σιγουρευτείτε ότι όλα είναι εντάξει;

Εάν ναι : Δώστε μου ένα παράδειγμα
Μήπως επίσης κάνατε σκέψεις χωρίς νόημα, που όμως έρχονταν συνεχώς στο μυαλό σας;
Εάν ναι : Δώστε μου ένα παράδειγμα


Το τεστ της Κλίμακας Hamilton για την Κατάθλιψη μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελίδα μας (μόνο για επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας): https://psychomed.gr/online-test/Hamilton-Rating-Scale-for-Depression/index.htm

και η Κλίμaκα Hamilton για το Άγχος εδώ: https://psychomed.gr/online-test/Hamilton-Rating-Scale-for-Anxiety/index.htm