ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η αϋπνία είναι η κατάσταση που ένα πρόσωπο δεν μπορεί να κοιμηθεί σωστά. Είναι δύσκολο να ορίσουμε τι είναι «φυσιολογικός» ύπνος, διότι αυτό διαφέρει από άτομο σε άτομο.
Οι δυσκολίες με τον ύπνο μπορούν να εμφανίζονται με διάφορους τρόπους:
- Δυσκολία να κοιμηθείτε (διαταραχές ύπνου τύπου έλευσης) – πιο συχνή στους νέους.
- Ξύπνημα μέσα στη νύχτα (διαταραχές στην διατήρηση του ύπνου) – πιο συχνή σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
- Ξύπνημα νωρίς το πρωί (διαταραχές τύπου πρώιμης αφύπνισης) – λιγότερο κοινός τύπος της διαταραχής του ύπνου Το άτομο έχει πρόβλημα να λειτουργεί κανονικά κατά τη διάρκεια της ημέρας, έχει ευερεθιστότητα, κόπωση και δυσκολία στη συγκέντρωση.
Ένα άτομο λέμε ότι πάσχει από χρόνια αϋπνία αν αυτή συνεχίζεται για αρκετές εβδομάδες (άνω των τριών). Η χρόνια αϋπνία μπορεί να οδηγήσει σε ψυχιατρικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη, ή κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών ουσιών, καθώς και τοξικοεξάρτηση. Οι ενήλικες συνήθως χρειάζονται, κατά μέσο όρο, 7 με 8 ώρες ύπνου τη νύχτα, αλλά μπορεί να είναι περισσότερες ή λιγότερες ανάλογα με το άτομο. Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, τείνουν να χρειάζονται λιγότερο ύπνο, αλλά είναι επίσης πιο πιθανό να κοιμάται ελαφρά και για λίγο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα μωρά περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους κοιμώμενα, ενώ τα παιδιά της σχολικής ηλικίας χρειάζονται κατά μέσο όρο 10 ώρες.
ΑΙΤΙΑ
Οι κοινές αιτίες της αϋπνίας μπορούν να χωριστούν σε διάφορες κατηγορίες.
- Αϋπνία μπορεί να προκληθεί από μια υποκείμενη φυσική κατάσταση που προκαλεί πόνο ή δυσφορία. Παραδείγματα αποτελούν το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, αποφρακτική άπνοια του ύπνου, αρθρίτιδα, πονοκέφαλοι, εξάψεις (λόγω της εμμηνόπαυσης), κνησμός (φαγούρα) και η νόσος Πάρκινσον.
- Φυσιολογικές διασπάσεις μέσα στο περιβάλλον του ύπνου μπορούν να προκαλέσουν αϋπνία. Παράγοντες όπως ο θόρυβος, το φως, το ροχαλητό ή κινήσεις ενός από τους συντρόφους, jet lag, ή πνευματική ή σωματική δραστηριότητα αμέσως πριν τον ύπνο (όπως αθλητισμός ή ανάγνωση σοβαρών και δύσκολων κειμένων).
- Η απώλεια ή η ανησυχία και το άγχος, που προκαλείται από γεγονότα όπως το πένθος, μπορεί να κάνουν τον ύπνο δύσκολο. Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν προβλήματα σχέσεων, εργασιακά άγχη, ακόμη και ανησυχίες για την αδυναμία επέλευσης του ύπνου.
- Υποκείμενα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, άνοια ή άγχος, μπορεί να είναι μια πηγή της αϋπνίας.
- Φαρμακολογικές αιτίες για προβλήματα ύπνου μπορεί να προκαλούνται από τις παρενέργειες των ναρκωτικών. Απόσυρση από ορισμένα φάρμακα, όπως τα υπνωτικά μπορεί να προκαλέσουν εκ νέου αϋπνία – όταν το άτομο σταματήσει να παίρνει αυτά τα φάρμακα, τα προβλήματα με τον ύπνο επανεμφανίζονται. Λαμβάνοντας άλλα φάρμακα μπορεί επίσης να μειώσουν την ποιότητα του ύπνου, όπως για παράδειγμα: το αλκοόλ, τα αντικαταθλιπτικά, κατασταλτικά της όρεξης, βήτα-αποκλειστές και κορτικοστεροειδή.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Ανάλογα με τον τύπο του προβλήματος ύπνου, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- άγρυπνοι για μεγάλο χρονικό διάστημα το βράδυ πριν να κοιμηθείτε.
- Ξυπνάτε αρκετές φορές στη μέση της νύχτας.
- Ξυπνάτε νωρίς το πρωί (και δεν είστε σε θέση να ξανακοιμηθείτε).
- Αίσθημα κόπωσης κακοκεφιά και ευερεθιστότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Αδυναμία να λειτουργήσετε σωστά κατά τη διάρκεια της ημέρας και ιδιαίτερα δυσκολίες στη συγκέντρωση.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Ο ιατρός θα θέσει ερωτήσεις σχετικά με τις συνήθειες του ύπνου ενός ατόμου, την κατανάλωση αλκοόλ, καφεΐνης και άλλες συγγενείς ουσίες. Επίσης, θα διερευνηθεί η συνύπαρξη άλλων ασθενειών και λήψη φαρμάκων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αϋπνία. Συχνά, η αιτία μπορεί να προσδιοριστεί μέσω αυτών των απλών ερωτήσεων.
Εάν η αιτία δεν είναι άμεσα εμφανής, ο γιατρός μπορεί να προτείνει να καταγράψετε ένα ημερολόγιο ύπνου.
Σε ορισμένα πανεπιστήμια υπάρχουν εργαστήρια μελέτης των διαταραχών του ύπνου, Στα εργαστήρια αυτά γίνεται καταγραφή των συνθηκών του ύπνου με ηλεκτρόδια στο κεφάλι του ασθενούς. Μετρούνται επίσης στοιχεία της φυσικής κατάστασης του ανθρώπου όπως με ηλεκτροκαρδιογράφημα και εγκεφαλογράφημα. Συνήθως όλη η εξέταση βιντεοσκοπείται ώστε να ανιχνεύονται και οι κινήσεις του ανθρώπινου σώματος κατά την διάρκεια του ύπνου.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Το πρώτο βήμα της θεραπείας είναι να διαγνώσει τυχόν υποκείμενες αιτίες, ανάλογα με την περίπτωση. Για παράδειγμα, εάν η αϋπνία προκαλείται από κατάθλιψη, αυτή αντιμετωπίζεται με κατάλληλη θεραπεία και η αϋπνία συχνά εξαφανίζεται χωρίς περαιτέρω ιατρική βοήθεια.
Μη φαρμακευτικές θεραπείες είναι συνήθως η προτιμώμενη πρώτη δράση. Αυτές οι θεραπείες μπορεί να περιλαμβάνουν: Συμβουλευτική Γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία (αλλαγή της συμπεριφοράς και στους τρόπους σκέψης). Παραπομπή σε ψυχίατρο ή κλινικό ψυχολόγο.
Συμβουλές τρόπου ζωής: Αυτό περιλαμβάνει τον περιορισμό καφεΐνης, νικοτίνης και αλκοόλ. Προτείνονται ελαφρά σωματική άσκηση πριν τον ύπνο και τεχνικές χαλάρωσης.
Διατήρηση σταθερού προγράμματος ύπνου (κατάκλισης).
Η φαρμακευτική αγωγή συστήνεται σε ορισμένες περιπτώσεις, είτε κυρίως επειδή τα συμπτώματα είναι σοβαρά και επιμένουν, ή για την αντιμετώπιση των βραχυπρόθεσμων αϋπνιών, ή επειδή οι μη φαρμακευτικές θεραπείες έχουν αποτύχει.
Φάρμακα εκλογής για την αντιμετώπιση της Αϋπνίας είναι οι βενζοδιαζεπίνες και κάποια υπναγωγά. Τα φάρμακα αυτά δίνονται για μικρό χρονικό διάστημα και πάντα κάτω από την ιατρική επίβλεψη. Τα φάρμακα αν και αποτελεσματικά μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα σε μακροχρόνια χορήγηση. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα τα φάρμακα προκαλούν το φαινόμενο ανοχής δηλαδή χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα φαρμάκων για το ίδιο αποτέλεσμα. Έτσι τελικώς προκαλείται εξάρτηση από αυτά.
Μια μέθοδος αυτοθεραπείας είναι η κατανάλωση αλκοόλ. Συχνά οι άνθρωποι το βράδυ καταναλώνουν ένα ποτήρι η και περισσότερα αλκοόλ. Ισχυρίζονται ότι αυτό τους βοηθάει να χαλαρώσουν. Το αλκοόλ πράγματι βοηθά στη χαλάρωση αλλά ακόμα και μικρές ποσότητες διαταράσσουν την αρχιτεκτονική του ύπνου. Έτσι μπορεί οι άνθρωποι να κοιμούνται αλλά ο ύπνος δεν είναι ποιοτικός. Συμπέρασμα το οινόπνευμα είναι ο χειρότερος τρόπος για να κοιμάστε.
Μερικές απλές συμβουλές:
- Διατηρείστε σταθερό ημερήσιο πρόγραμμα.
- Το βράδυ το φαγητό να είναι απλό και να μην έχει πολλές θερμίδες. Είναι σημαντικό επίσης να απέχει μερικές ώρες από την κατάκλιση για ύπνο.
- Φροντίστε την θερμοκρασία του δωματίου να είναι καλά ανεκτή. Να κάνετε το ίδιο με το φως στο δωμάτιο καθώς επίσης και με τους θορύβους.
- Λίγο γάλα πριν από τον ύπνο και ένα χλιαρό ντουζ συνήθως βοηθούν πολύ στην χαλάρωση.
- Αν συνηθίζετε να διαβάσετε πριν από τον ύπνο τότε φροντίστε αυτό που διαβάζετε να έχει ελαφριά θεματολογία και να είναι μικρά αυτοτελή άρθρα.
- Φυσικά πρέπει να φροντίσετε να μην καταναλώνονται καφές και τσάι πριν από τον ύπνο.
- Το σεξ φυσικά επιτρέπεται διότι βοηθάει εκτός των άλλων και στην χαλάρωση.
- Αν διαπιστώσετε ότι δεν μπορείτε να κοιμηθείτε αμέσως και στριφογυρίζετε στο κρεβάτι, τότε είναι προτιμότερο να σηκωθείτε για λίγο. Να πάτε μέχρι την κουζίνα ή να βγείτε λίγο στο μπαλκόνι και μετά προσπαθήστε και πάλι να αποκοιμηθείτε.
- Μην λαμβάνετε ποτέ φάρμακα για τον ύπνο αν πρώτα δεν έχετε συμβουλευτεί τον γιατρό σας. Φάρμακα που μπορεί να έχουν βοηθήσει κάποιον δεν σημαίνει ότι είναι κατάλληλα και για εσάς.
- Επιστρέψτε στον εαυτό σας να κοιμηθεί λίγο παραπάνω κάποιες μέρες που δεν έχετε εργασία για παράδειγμα τα Σαββατοκύριακα.
- Αν όλα αυτά αποτύχουν, ίσως είναι καιρός να επισκεφθείτε τον γιατρό σας, ο οποίος θα εξετάσει το πρόβλημά σας και θα σας δώσει τις κατάλληλες οδηγίες η κάποια θεραπεία.
Να θυμάστε ότι ο ύπνος είναι μία πολύ σημαντική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Δεν αρκεί μονάχα η ποσότητα αλλά και η ποιότητα του. Ένας καλός ύπνος προδιαθέτει σε μια καλή επόμενη ημέρα. Πολλά προβλήματα που μπορεί να έχετε όταν προσπαθείτε να λειτουργήσετε στην εργασία σας και να κρατήσετε την προσοχή και την συγκέντρωση σας ίσως να οφείλονται σε κακή ποιότητα ύπνου.
