ΓΗΡΑΣ – Η φάση του κύκλου ζωής που αρχίζει μετά τα 65.

Γεροντολογία: Η επιστήμη που ασχολείται με την φυσιολογία και παθολογία του γήρατος. Είναι η ηλικιακή ομάδα που αυξάνεται με τον ταχύτερο ρυθμό. Στις ΗΠΑ 31.000.000 είναι ηλικιωμένοι και το 2030 θα φτάσουν τα 50.000.000.
Δύο ομάδες ηλικιωμένων:
Από 65 – 74 ετών Από 75 ετών και άνω

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ

• Κυτταρικό επίπεδο
Αλλαγές στην δομή του κυτταρικού DNA & RNA.
Εκφύλιση ΚΝΣ, αλλαγές στους υποδοχείς.
Μείωση μεταβολισμού και αναβολισμού.

• Ανοσολογικό
Μείωση των Τ-λεμφοκυττάρων και μείωση της απαντητικότητας σε ερεθίσματα.
Ενεργοποίηση αυτοάνοσων και νεοπλασματικών καταστάσεων.

• Μυοσκελετικό
Μείωση μυϊκής μάζας
Μείωση ύψους λόγω βράχυνση της σπονδυλικής στήλης (περίπου 2 εκατοστά)
Αύξηση λιπώδους ιστού
Οστεοπόρωση και εκφυλισμός των αρθρώσεων – κίνδυνος καταγμάτων.

• Καλυτττήριο
Το τρίχωμα ασπρίζει λόγω μείωσης της μελανίνης. Στα 50 το 50% των ατόμων έχει το 50% των τριχών άσπρο. Τελευταίο ασπρίζει το τρίχωμα του εφηβαίου.
Ρυτίδωση δέρματος λόγω αύξησης της ελαστίνης και κολλαγόνου.

• Ουροποιητικό – γεννητικό
Μείωση της κάθαρσης των νεφρών
Μείωση της στύσης και την γλυστερότητας του κόλπου
Ακράτεια
Αύξηση του προστάτη.

• Νευροψυχιστρική
Απαιτείται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για την εκμάθηση νέου υλικού, η ευφυΐα παραμένει σταθερή
Ψυχοκινητική επιβράδυνση.
Δυσκολίες στην διατήρηση της προσοχής, μνήμης (κυρίως πρόσφατης)
Μείωση του βάρους του εγκεφάλου (περίπου 17%) εις βάρος του φλοιού κυρίως, διεύρυνση αυλακών, αύξηση κοιλιών, μείωση της οξυγόνωσης.
Μείωση της νορεπινεφρίνης και αύξηση ΜΑΟ και σεροτονίνης.

• Καρδιαγγειακό
Αύξηση του μεγέθους της καρδιάς
Αρρυθμίες

ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΗΤΑ
Η μακροβιότητα εξαρτάται από την κληρονομική προδιάθεση
Το προσδόκιμο επιβίωσης αυξάνεται συνεχώς – Το 1900 ήταν 45 έτη και το 1991 τα 75,5 έτη.
Η αύξηση του ορίου προσδόκιμου επιβίωσης οφείλεται στην βελτίωση σε μια σειρά από τομείς (Σύστημα υγείας, οικονομική βελτίωση, μεγάλες ανακαλύψεις ιατρικής κλπ)
Η Θνησιμότητα άλλαξε – μείωση θανάτου από εγκεφαλικά, αύξηση από καρκίνους και ατυχήματα.
Κατά μέσο όρο οι γυναίκες ζουν περισσότερο.

ΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΓΗΡΑΤΟΣ
• Eric Eriksson : Το όγδοο στάδιο της ζωής. Σύγκρουση ανάμεσα στο αίσθημα της ολοκλήρωσης και την απόγνωση. Το άτομο για να γαληνεύσει πρέπει να κάνει υπέρβαση του ναρκισσισμού του και να έχει κατακτήσει την συντροφικότητα και την γεννητικότητα.
• Heinz Kohut : Τα άτομα έρχονται συνεχώς αντιμέτωπα με τον ναρκισσισμό τους και υφίστανται ματαιώσεις ένεκα της φυσιολογικής φθοράς του σώματος. Η αυτοεκτίμηση βάλλεται και για να διατηρηθεί ο ηλικιωμένος χρειάζεται οικονομική ασφάλεια, υποστηρικτικό περιβάλλον, καλή ψυχική και σωματική υγεία.
• Bernicke Neugarten : Οι ηλικιωμένοι υφίστανται σύγκρουση με την
παραίτηση από θέσεις εξουσίας και την επαναξιολόγηση παλιών ικανοτήτων
• Daniel Levinson : Η φυσιολογική φθορά και η απώλεια αγαπημένων προσώπων οδηγούν τον ηλικιωμένο σε μια συνεχή ενασχόληση με τον θάνατο. Η πνευματική και σωματική δραστηριότητα βοηθά τον ηλικιωμένο να ανταπεξέλθει.
• S. Freud : Στην τρίτη ηλικία επισυμβαίνει μια παλινδρόμηση σε πιο πρωτόγονους τρόπους λειτουργίας και εκφράζεται με φαντασιώσεις και ανάδυση επιθετικών και σεξουαλικών ενορμήσεων. Σε επίπεδο Υπερεγώ η παλινδρόμηση εκδηλώνεται με υπερβολικές ή απούσες ενοχές.
• G. Vailant : Μελέτησε ομάδες πληθυσμού από την ηλικία των 20 έως ότου έφθασαν στην γεροντική ηλικία και διαπίστωσε ότι η καλή συναισθηματική υγεία ήταν καλός προδιαθεσικός παράγοντας για την προσαρμογή στο γήρας εν αντιθέσει με την παρουσία καταθλιπτικών επεισοδίων στις ηλικίες 21-50.

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ
• Κοινωνική δραστηριότητα : Η κοινωνικότητα δεν αλλοιώνεται κατά την τρίτη ηλικία. Απώλειες φίλων και κακή σωματική υγεία, είναι παράγοντες που παραβλάπτουν την κοινωνικότητα. Σημαντική είναι και η επαφή με νεότερα άτομα.
• Γεροντισμός : Όρος του Butler και αναφέρεται σε διακρίσεις και αρνητικά στερεότυπα που συμβαίνουν κατά των ηλικιωμένων. Το νοητικό σχήμα των διακρίσεων βασίζεται στην άποψη ότι οι ηλικιωμένοι έχουν κακή υγεία και πάσχουν από μοναξιά. Οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι όμως δεν θεωρούν ότι αυτά είναι προβλήματα γι αυτούς, τουλάχιστον όχι στο ποσοστό που πιστεύουν οι νέοι.
• Αντιμεταβιβαστικά συναισθήματα στους θεράποντες : Συχνά οι
επαγγελματίες υγείας έχουν αρνητική αντιμεταβίβαση στους ηλικιωμένους, που το άτομο συχνά την προσλαμβάνει και αντιδρά είτε με επιθετικότητα είτε με επιδείνωση της εικόνας εαυτού και κατάθλιψη.
• Ψυχοδυναμική του γήρατος : Η προσαρμογή στο γήρας εξαρτάται από τους μηχανισμούς άμυνας που χρησιμοποιήθηκαν στην προηγούμενη ενήλικη ζωή. Συχνά όμως απαντώνται και μη ώριμοι μηχανισμοί όπως:
(1) άρνηση,
(2) παλινδρόμηση,
(3) αντιφοβία με παράτολμες ενέργειες,
(4) ακαμψία διατηρώντας μη πλέον χρήσιμες συνήθειες,
(5) αποκλεισμός εξωτερικών ερεθισμάτων που τον αναστατώνουν,
(6) εκλεκτική μνήμη,
(7) προβολή,
(8) μετατροπή στο αντίθετο.
• Κοινωνικοοικονομικά ζητήματα : Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της τρίτης ηλικίας είναι τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι, με προβάδισμα των γυναικών σε αυτά. Το αποτέλεσμα της οικονομικής ανασφάλειας είναι η επιβάρυνση της ψυχολογικής και η ελλιπής φροντίδα της σωματικής υγείας.
• Συνταξιοδότηση : Συχνά πηγή άγχους λόγω των οικονομικών προβλημάτων που συνοδεύουν την συνταξιοδότηση. Σε κάποιες χώρες τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης αυξάνονται, ενώ σε άλλες είναι κατοχυρωμένο το δικαίωμα επιλογής στην συνταξιοδότηση για την ηλικία μετά των 65, με κατάργηση της υποχρεωτικής παύσης εργασίας.
• Σεξουαλικότητα : Το 70% των ανδρών άνω των 65 και το 20% των γυναικών είναι σεξουαλικά ενεργείς. Τα προβλήματα ανακύπτουν στην δυσκολία ανεύρεσης συντρόφου.
• Παραμονή σε ίδρυμα : Το 5% των ηλικιωμένων παραμένει μόνιμα σε ίδρυμα, ενώ το 35% θα χρειαστεί μακρόχρονη παραμονή σε ίδρυμα. Στους οίκους ευγηρίας οι τρόφιμοι είναι κυρίως γυναίκες και το 50% έχουν ηλικία άνω των 85. Οι πολιτισμικές προσδοκίες απαιτούν οι γυναίκες (κόρες και νύφες) να φροντίζουν τους ηλικιωμένους και συχνά δαπανώνται σημαντικά ποσά γι αυτό.
• Συναισθηματικά προβλήματα των ηλικιωμένων : Τα κυριότερα είναι:
(1) Πένθος από την απώλεια αγαπημένων προσώπων
(2 Κατάθλιψη
(3) Αυτοκτονικότητα

ΑΝΟΙΑ ΚΑΙ Ν. ALZHEIMER
Η Άνοια δεν είναι νόσος αλλά σύνδρομο, που εκδηλώνεται κυρίως με διαταραχές στην εγγραφή μνημονικού υλικού, κυρίως πρόσφατου καθώς και με δυσκολίες στην ανάκληση αρχικά της πρόσφατης και σε μεταγενέστερα στάδια της απώτερης μνήμης. Αιτιολογία της άνοιας :
• Χωροκατακτητικές διεργασίες στον εγκέφαλο (όγκοι πάσης φύσεως)
• Μεταβολικές διαταραχές – διαταραχές στο επίπεδο βιταμινών, ιχνοστοιχείων, αμινοξέων, ουρίας κλπ.
• Ασθένειες όπως Αλκοολισμός, Σ.Διαβήτης, Pick, Parkinson, Creutzfeld.
• Πρόσφατο ή παλαιό ιστορικό Α.Ε.Ε. , μικροαγγειακή εγκεφαλοπάθεια (το 20-30% των ανοϊκών συνδρόμων). Τραύματα και εγχειρήσεις στο ΚΝΣ
• Ν. Alzheimer-το 50-60% περίπου
Η Ν. Alzheimer ανήκει στις εκφυλιστικές νόσους του Κ.Ν.Σ. που εμφανίζονται κατά την τρίτη ηλικία. Το 5% των ατόμων άνω των 65 και το 20% άνω των 80 έχουν Ν. Alzheimer – η δεύτερη πιο συχνή πάθηση στην ηλικία των 80 μετά τις αρθρίτιδες.

Δέκα χαρακτηριστικά συμπτώματα:
1. Απώλεια μνήμης. Από τα πλέον συχνά συμπτώματα είναι η δυσκολία ή αδυναμία ανάκλησης πρόσφατης μνήμης, που εκδηλώνεται με δυσκολία του ατόμου να θυμηθεί τηλέφωνα, πληροφορίες, ειδήσεις, ραντεβού κλπ. Το σύμπτωμα έχει προοδευτική εμφάνιση και επιδείνωση, που είναι όμως αντιληπτή στους οικείους και ενίοτε στο ίδιο το άτομο.
2. Δυσκολία στην εκτέλεση συνηθισμένων πράξεων. Το άτομο δυσκολεύεται να εκτελέσει καθημερινές πράξεις που κάποτε ήταν σχεδόν αυτοματοποιημένες. Για παράδειγμα μπερδεύεται με τους μοχλούς του αυτοκινήτου, δεν θυμάται πώς να μαγειρέψει κλπ.
3. Δυσκολία στην κρίση. Εκφράζεται με την αδυναμία να καθορίσουν και να αποφασίσουν με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα. Παράδειγμα σε μια ζεστή μέρα ντύνονται πολύ βαριά, διότι δεν συνδυάζουν την ζέστη με τα λεπτά ρούχα.
4. Αποπροσανατολισμός σε τόπο και χρόνο. Υπάρχει μεγάλη δυσκολία να ανακαλέσουν ημερομηνία, ημέρα ακόμα και διάστημα ημέρας (αν είναι πρωί ή μεσημέρι), συχνά δε χάνονται στην ίδια τους την γειτονιά, δυσκολεύονται να γυρίσουν πίσω και πολλές φορές αναρωτιούνται γιατί βγήκαν έξω.
5. Δυσκολία στην χρήση της γλώσσας. Παρόλο που ο καθένας μας και ανάλογα με την ψυχολογική του κατάσταση ξεχνά μερικές φορές τι θέλει να πει ή το όνομα ενός αντικειμένου, στον ανοϊκό αυτό παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις και πολλές φορές μιλά περιφραστικά και περιγραφικά λόγω της αδυναμίας του να βρει τις κατάλληλες λέξεις. Π.χ. για την οδοντόβουρτσα αναφέρεται στο «αντικείμενο που χρησιμοποιεί για να πλένει τα δόντια του»
6. Δυσκολίες με την αφαιρετική και προσθετική σκέψη. Μια σειρά από αριθμούς σε ένα λογαριασμό, φαντάζουν στο μυαλό των ανοϊκών ως ένας
δυσεπίλυτος γρίφος και συχνά ανατρέχουν στην βοήθεια άλλων για να τα
καταφέρουν
7. Απώλειες αντικειμένων. Οι ανοϊκοί δεν χάνουν μόνο αντικείμενα, όπως κλειδιά, πορτοφόλι κλπ. αλλά συχνά βρίσκει κανείς αντικείμενα στα πιο απίθανα μέρη, όπως το σίδερο στο ψυγείο, το τηλέφωνο στο ντουλάπι κλπ.
8. Αλλαγές στην διάθεση. Οι αλλαγές στην συναισθηματική τους κατάσταση είναι ταχύτατες από την βαθιά λύπη στον θυμό η το μεγάλο κέφι, συχνά χωρίς προκλητό αίτιο.
9. Αλλαγές στην προσωπικότητα. Συχνά απαντάται μια μεγάλη αλλαγή στην προσωπικότητα και συμπεριφορά του ανοϊκού, που εκδηλώνεται άλλοτε με παρανοϊκότητα, ή με υποβολιμότητα και εξάρτηση από οικεία πρόσωπα κλπ. και γενικώς με συμπεριφορές που δεν τον χαρακτήριζαν στην προηγούμενη ζωή του.
10. Απώλεια πρωτοβουλίας. Συχνά οι ανοϊκοί μοιάζουν να μην έχουν κανένα ενδιαφέρον, προσηλώνονται σε παθητικές δραστηριότητες όπως το να κοιτούν ώρες τηλεόραση, χωρίς όμως να την παρακολουθούν.

Πρόγνωση – Θεραπεία:
Η άνοια είναι μια χρόνια προοδευτικά εξελισσόμενη κατάσταση που δεν ανατρέπεται. Η πορεία είναι συνήθως αργή – περίπου 20 χρόνια, αν και υπάρχουν περιπτώσεις που το τελικό στάδιο της άνοιας επήλθε μετά από μια 5ετία. Τα προαναφερθέντα συμπτώματα ολοένα και επιδεινώνονται έως την στιγμή που το άτομο δεν έχει καμία πλέον δυνατότητα εγγραφής και ανάκλησης μνήμης και τελικά επέρχεται ο θάνατος από την αδυναμία του ατόμου να αυτοσυντηρηθεί (το άτομο ξεχνά ακόμα να φάει, δεν λειτουργεί η στοιχειώδης κρίση και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και τελικά πεθαίνει από ασιτία ή από ατυχήματα). Η Θεραπεία εστιάζεται σε τρεις τομείς:
1. Φαρμακοθεραπεία. Κυρίως με αναστολείς της χοληνεστεράζης. Πρόκειται για μακροχρόνιες θεραπείες, που προσφέρουν επιβράδυνση της εξελικτικής πορείας της νόσου, χωρίς όμως αναστολή της. Αγχολυτικά και ενίοτε νευροληπτικά για τις παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις.
2. Δημιουργία και οργάνωση κατάλληλου υποστηρικτικού περιβάλλοντος για τον πάσχοντα. Πολλές συμπεριφορές πρέπει να υποδεικνύονται ξανά και ξανά, διευκόλυνση της ζωής του ατόμου σε λιτό οικιακό περιβάλλον, με λίγα και μόνο τα απαραίτητα έπιπλα και σκεύη, φώτα την νύκτα (κατά την οποία συνήθως οι ανοϊκοί αποδιοργανώνονται), πινακίδες σε πόρτες και διακόπτες, ηχητικά σήματα όταν προσεγγίζει την εξώπορτα, ταυτότητα που να φορά συνέχεια, πνευματικές ενασχολήσεις που τον κρατούν σε κάποια εγρήγορση.
3. Υποστηρικτικό περιβάλλον για τους οικείους που ασχολούνται με τον ανοϊκό. Συμβουλευτική και υποστηρικτική ψυχοθεραπεία με στόχο την εκτόνωση και άμβλυνση των αρνητικών συναισθημάτων, κατάθλιψης και επιθετικότητας, που προκαλούνται από την συνεχή και αδιάλειπτη επαφή και φροντίδα του ανοϊκού.